De afgelopen tijd is het in het nieuws veel gegaan over Ter Apel, asielzoekers en de Spreidingswet. De druk in de asielzoekerscentra in Ter Apel ligt te hoog waardoor de Spreidingswet per 1 februari 2024 is ingegaan. Deze zou moeten zorgen voor dé oplossing: een gelijkmatige verdeling in de opvang voor asielzoekers in Nederland. Wat betekent dat voor Zuid-Holland en haar gemeenten?

De cijfers van de provinciale opgave logen er niet om voor Zuid-Holland. Deze opgave geeft de eisen weer die de regering heeft gesteld aan alle provincies waarin staat hoeveel asielzoekers er opgevangen moeten worden per provincie. De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid heeft hierin weergegeven dat met 19.776 extra opvangplaatsen Zuid-Holland flink aan de bak moet. Op het moment biedt zij namelijk 1.800 opvangplaatsen, en volgens de Spreidingswet moeten hier ruim 19.000 plekken bij komen. Voor de verdeling per provincie en gemeente is gekeken naar het inwonersaantal en de sociaal-economische status. Dit wil zeggen dat een dichtbevolkte en welvarende provincie, zoals Zuid-Holland, dus meer extra opvangplaatsen moet creëren. Bovendien telt het aantal opvangplekken van de afgelopen jaren in deze berekening ook mee.

Kritische verwachting

De hoge druk in Ter Apel zorgde niet alleen voor problemen in het dorp, maar ook voor de asielzoekers zelf. College voor de Rechten van de Mens laat weten dat ‘veel asielzoekers, waaronder kinderen, verblijven in onveilige en ongezonde omstandigheden’. Zo heeft het tekort aan opvangplekken ervoor gezorgd dat asielzoekers veelal nachtenlang in de buitenlucht hebben doorgebracht. Inspecties noemden de situatie ‘uiterst kritisch’ waarbij zowel de fysieke als de mentale gezondheid van de asielzoekers niet gegarandeerd konden worden. Dit geldt in het bijzonder voor de kwetsbare mensen, zoals de (alleenstaande) kinderen. De Spreidingswet is dus ook hierin een belangrijke stap om deze situatie te beëindigen. Gemeenten hebben tot 1 november 2024 om onderling de opgave te verdelen. Daarmee kan er dus ‘geruild’ worden, mits de opgave behaald wordt. Dit is bijvoorbeeld mogelijk door meer statushouders op te vangen, waardoor ze vervolgens minder asielzoekers hoeven op te vangen. Als een gemeente ondanks alles geen opvang wil regelen, kan de overheid die gemeente daar uiteindelijk toe dwingen. Echter, NOS laat weten dat dit pas mogelijk zal worden in 2025. 

De Zuid-Hollandse commissaris van de Koning Jaap Smit twijfelt desondanks over de haalbaarheid om het gewenste resultaat van de opgave voor zijn provincie te behalen. Hij zegt hierover tegen NOS Radio 1 Journaal dat het meest dichtbevolkte gebied een enorme opgave krijgt, zo deelt het NOS. Hij stelt zichzelf hier de vraag of dit wel gaat lukken.

Voorbeeldrol

‘Voor de gemeente Leiden zal de opvang van de ruim 600 asielzoekers geen probleem zijn’, vertelt D66-raadslid Julia de Groot. ‘De gemeenteraad heeft al vòòr de invoering van de Spreidingswet gekeken naar opvangplekken. Hier hebben we een goede plek voor gevonden die binnenkort gereed wordt gemaakt.’ Het gaat om de zogenoemde ‘Paardenwei’, een leegstaand stuk grond vlakbij de Haagse Schouwweg. Hier worden opvangplekken gecreëerd voor ongeveer 300 asielzoekers. Op dit moment vangt Leiden al circa 350 asielzoekers op. ‘In totaal komen we in Leiden dan uit op 640 opvangplekken, dit zijn meer plekken dan het gestelde quotum volgens de Spreidingswet. Ik vind dat we als een van de grotere gemeenten in de regio een voorbeeldrol hebben. We moeten laten zien dat we de opvang aan kunnen en dat het belangrijk is dat iedere gemeente hieraan bijdraagt.’