De wereldwijde bierindustrie staat voor aanzienlijke veranderingen, waarbij zelfs biergigant Heineken niet aan de gevolgen ontkomt. In Nederland ondervindt men een opmerkelijke neergang in de bierverkoop en productie gedurende de eerste negen maanden van 2023. Een zorgwekkende daling van maar liefst 6,1 procent in vergelijking met dezelfde periode in 2022. Dat is inclusief de alcoholvrije varianten. Zowel cafés als supermarkten delen in de malaise, met sterke dalingen die voelbaar zijn. Jan Ausems, voorzitter van de Stichting Erfgoed Nederlandse Biercultuur, wijst op diverse oorzaken, variërend van de nasleep van de corona-crisis tot geanticipeerde marktontwikkelingen.
De oorzaken van deze opvallende daling in de Nederlandse bierverkoop zijn divers. Interne beleidsmaatregelen en externe krachten spelen beide een cruciale rol in deze ongekende teruggang, met de grootste impact op de pilsverkoop.
Deze afname kostte Heineken alleen al in de eerste helft van 2023 een aanzienlijke hap uit de winst – 9%, om precies te zijn, wat neerkomt op 1,2 miljard euro. Ausems beweert dat de prijzen zijn gestegen als gevolg van toenemende productiekosten, personeelskosten en energiekosten. Ook de corona-periode speelt hierin een rol. Volgens Ausems zijn de horeca en de supermarkten nog niet hersteld van het verlies van dat tijdvlak.
Verder draagt de Oekraïne-Rusland oorlog ook bij, door middel van een stijging in graanprijzen, wat leidt tot hogere productiekosten en dus verdere prijsstijgingen voor zowel de brouwerijen als de consument.
Grafiek 1
Grafiek 2
De verminderde bierverkoop veroorzaakt op zijn beurt bezorgdheid over mogelijke faillissementen, waarbij Ausens vreest dat een derde van de kleinere brouwers in 2024 verlies zal lijden. Met de invoering van bieraccijnzen in het vooruitzicht en de voortdurende stijging van bierprijzen in het komende jaar, lijkt de onrust alleen maar toe te nemen.
Niet alleen financieel drukken de stijgende bierprijzen op de sector, maar ze beïnvloeden ook het drinkgedrag van consumenten. Op basis van onderzoek suggereert Tribos dat veranderingen in de prijs van alcoholische dranken rechtstreeks gekoppeld zijn aan de hoeveelheid bier die consumenten bereid zijn te kopen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bevestigt dat prijsverhogingen effectief kunnen zijn om alcoholgebruik te verminderen en daarmee gepaard gaande gezondheidsrisico's te beperken.
Maar niet alle vermindering van de productie en verkoop van bier kan volgens Ausems gezien worden als gevolg van de hierboven genoemde gebeurtenissen. Zo vertelt Ausems dat veel brouwers en verkopers ook hebben gekeken naar wat de toekomst gaat brengen, met de toenemende accijns op alcoholische dranken. Dat betekent niet veel goeds, volgens hem.
Grafiek 3
De accijnzen op alcohol, die vanaf 2024 met 8,5% zullen stijgen, zullen de prijzen verder opdrijven. Deze verhoging zal waarschijnlijk resulteren in een afname van de verkoop, wat vooral kleine brouwerijen onder druk zet.
Opmerkelijk is dat de overheid, om gezondheidsredenen, ook suikerbelasting heeft ingevoerd, en deze accijns geldt ook voor alcoholvrij bier. Deze verhoging heeft geleid tot gemengde reacties, waarbij een deel van de consumenten terugkeert naar 'echt' bier, terwijl anderen mogelijk hun toevlucht zoeken in goedkopere import-alternatieven uit België en Duitsland.
Een ander zorgwekkend element in de omslag van de bierindustrie is de vermindering van het aantal bierbrouwerijen in Nederland. Na jaren van gestage groei is in 2023 voor het eerst het aantal gestopte brouwerijen door faillissement of hoge kosten hoger dan het aantal gebonnen brouwerijen.
"Veel bedrijven hebben ervoor gekozen om niet failliet te gaan, maar om te stoppen met hun bedrijf omdat de kosten te hoog werden," benadrukt Jan Ausens. Deze afname heeft aanzienlijk bijgedragen aan de algehele daling van de bierproductie in 2023 in vergelijking met 2022.
Ausems uit zijn bezorgdheid over de kritieke toekomst van bierverkoop en brouwerijen: "Als de prijs blijft stijgen, zal er minder bier verkocht worden in de winkel en bij de horeca." Met onzekere tijden in het vooruitzicht lijkt de bierindustrie te wachten op een nodig herstel. Maar wanneer dit gebeurt, is zowel voor de biermarkt als voor Ausems nog onduidelijk.
Tekst Nika Heijne en Femke Nieuwendijk Gepubliceerd op 12 februari 2024 om 11.00 Laatst bewerkt op 20 februari 2024