Sinds het uitbreken van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland heeft het conflict een verwoestende tol geëist. Niet alleen in termen van mensenlevens. Ook de infrastructuur van het land heeft zelden ergere dagen gekend. Na de Russische invasie heeft Buitenlandse Zaken in maart 2022 de Oekraïne/Rusland taskforce in het leven geroepen. De groep zet alles op alles om de nationale steun aan Oekraïne te stroomlijnen. Maar er wordt gewaarschuwd: “Jouw aandacht blijft nodig om deze oorlog te overwinnen.”
Hoewel de oorlog al sinds 2014 aan de gang is, kreeg de Russische invasie van Oekraïne op 24 februari 2022 veel nieuwe aandacht. Verschillende nieuwsmedia houden liveblogs bij, waarop de hele wereld up-to-date kan blijven rondom de oorlog. Helaas lijkt de betrokkenheid van bijstanders zich stilletjes uit de voeten te maken. De oorlog is 3 dagen geleden haar 3ᵉ jaar ingetrokken, maar bereikt de voorpagina’s steeds minder vaak. De Volkskrant schrijft op 21 februari zelfs dat momenteel slechts 10% van Europeanen gelooft in zege voor Oekraïne.
Vragen over de effectiviteit van diplomatieke inspanningen om conflicten op te lossen worden opgeroepen. Wij spraken met Robert Quales van Ufford, diplomaat en tevens coördinator van de Taskforce Oekraïne/Rusland. Hij brengt de verwoesting van Oekraïne in kaart en legt uit hoe georganiseerde hulp Oekraïne hierin kan steunen. “Als we Rusland zijn gang laten gaan, kan machtshonger bij Poetin de overhand nemen. De president kan in de verleiding komen om andere Baltische staten aan te vallen, of zelfs Polen, wat ook jarenlang onder Russische invloedssferen heeft gezeten vanwege het Comecon-pact”, waarschuwt Ufford. “En dan komt het wel heel dichtbij”, gaat hij verder. “Bijstanders moeten hun aandacht dus niet verslappen, want ook wij kunnen ons dat niet permitteren.”
De verwoesting in Oekraïne
Naast dat delen van het land volledig in puin liggen, heeft de oorlog ook een verwoestend effect op de bevolking en economie van Oekraïne. Zo kwam onder andere De Standaard een jaar na de invasie met een artikel over de geleden schade in het land. Essentiële voorzieningen als ziekenhuizen, scholen en woningen zijn beschadigd of vernietigd, waardoor de toch al kwetsbare bevolking verstoken blijft van basisbehoeften en diensten. Zowel de humanitaire als economische schade is enorm.
De uitwerking van nationale hulp aan Oekraïne
Van Ufford vertelt dat er onderscheid gemaakt wordt tussen lethal en non-lethal hulp aan Oekraïne. De dodelijke, militaire steun vloeit via het ministerie van Defensie en de niet-dodelijke hulp wordt gecoördineerd door de taskforce. Het budget voor beiden wordt getrokken uit de algemene middelen van het Ministerie van Financiën. “Zo wordt er tot nu toe elk jaar een aanvraag gedaan bij het Ministerie om toestemming te vragen voor het gebruik van deze algemene middelen”, vertelt Robert. De diplomaat vertelt dat de afgelopen 2 jaar deze steun in totaal ongeveer €2,5 miljard bedroeg, waarvan het overgrote deel naar militaire steun ging en er zo’n €800 miljoen euro overbleef voor de hulp vanuit de taskforce. De samenstelling van deze hulp wordt vervolgens bepaald aan de hand van 'rapid needs-assessments'. Deze worden uitgevoerd en bijgehouden door de Wereldbank in samenwerking met de Oekraïense overheid en hulporganisaties, zoals Amnesty International en het Rode Kruis. “Aan de hand van die assessments maken we winter-, lente-, zomer- en herfst-pakketten, om de ontwikkelende hulpbehoeften van het land bij te houden”, sluit van Ufford af.
Hoe nu verder?
Van Ufford is niet bang dat de hulp vanuit Nederland voor Oekraïne ingeperkt zal worden. Ook niet in de aanloop naar een potentieel PVV-kabinet. “Het budget voor 2024 is zojuist vastgesteld en blijft hetzelfde als in 2022 en 2023”, stelt hij. Daarnaast wordt in een recente publicatie van de Rijksoverheid vermeld dat Nederland binnenkort een veiligheidsovereenkomst met Oekraïne voor de komende 10 jaar aan zal gaan.
Wel vreest de diplomaat een nieuw ‘Donald Trump tijdperk’. De Amerikaanse oud-president heeft uitgesproken alle hulp aan Oekraïne te willen intrekken, mocht hij herkozen worden. Amerika biedt momenteel verreweg de meeste militaire steun aan het land, dus de implicaties van dit eventuele regentschap zouden een enorme impact hebben op de oorlog. “Wij bereiden ons voor op scenario’s waarin dit de realiteit kan worden”, vertelt van Ufford ernstig.
“Ons doel is om aandacht en steun voor Oekraïne aan te houden. Het is van cruciaal belang om via moderne kanalen, zoals sociale media en televisie, te communiceren wat de positieve effecten zijn van de hulp die wordt geboden. Zo blijven burgers betrokken en begrijpen ze waar hun middelen naartoe gaan en wat voor bijdrage dit levert. Op deze manier voorkomen we dat bepalende steun, vanuit bijvoorbeeld Amerika, afneemt.” Verder benadrukt van Ufford het belang van het vastleggen van schade aan cultureel erfgoed en burgerdoelen tijdens de oorlog, aangezien dit kan leiden tot internationale juridische rechtszaken tegen Rusland, wegens oorlogsmisdaden in de toekomst.
Tot slot benoemt Robert de aanhoudend belangrijke rol van het contact van burger tot burger. “Studenten die steunpakketten brengen naar de grens en gezinnen die hele Oekraïense gezinnen opnemen. Het is deze directe steun die ten grondslag ligt aan het herstel en de wederopbouw van Oekraïne."