De afgelopen tien jaar is er een toename van psychische klachten onder volwassenen, terwijl er juist gezonder geleefd wordt. Dit paradox blijkt een verklaring te hebben. Je leest het in dit artikel.
Steeds vaker zien we het om ons heen: werknemers die uitvallen als gevolg van mentale klachten. Vaak gaat het om volwassen mensen onder de 50 jaar die gewoon gezond horen te zijn. Uit veel onderzoek blijkt dat een goede leefstijl mentale klachten zou moeten verminderen, maar cijfers lijken iets anders aan te tonen.
Nederlanders zijn tussen 2014 en 2021 gezonder gaan leven, blijkt uit cijfers van het CBS. In de figuur hieronder wordt de afname van het aantal rokers per inkomensgroep duidelijk gemaakt. Hierbij kijken we naar het verschil tussen inkomenskwintielen. Dit betreft het netto besteedbaar inkomen. Voor de 1e 20% lag dit in 2015 op €16.880 per jaar en voor de 5e 20% op alles boven de €50.780 per jaar. De andere kwintielen liggen hier ergens tussen. In 2021 lag dit door inflatie iets hoger. Hier kun je alle precieze cijfers terugvinden. Opvallend is dus dat het aantal rokers zowel onder de mannen als onder de vrouwen afneemt naarmate het inkomen hoger wordt.
Ook het aantal zware drinkers is afgenomen: waar 16,2% van de mannen in 2014/2015 overmatig dronk, was dat in 2020/2021 nog maar 11,9%. Voor de vrouwen geldt dezelfde trend: van 13,2% in 2014/2015, naar nog maar 7% in 2020/2021. Ook hebben minder mensen onder- of overgewicht.
Vaak genoeg is het onderzocht en uit vrijwel alle onderzoeken komt hetzelfde: er is een sterk samenspel tussen fysieke en mentale gezondheid. Fysieke klachten zorgen voor mentale klachten en andersom. Iemand die gezonder leeft heeft minder fysieke klachten en hierdoor dus ook minder vaak mentale klachten. Logisch, als je erover nadenkt: een ongezonde leefstijl zorgt voor meer kwaaltjes hier en daar. Iemand die niet fit is kan niet meer overal aan meedoen of stress ervaren. Uiteindelijk leidt dit tot mentale klachten. Genoeg redenen om te zeggen dat het juist de goede kant op gaat onder Nederlanders, zou je zeggen.
Dit alles wijst erop dat de mentale gezondheid beter zou moeten zijn dan in 2014/2015. Opvallend is echter dat de cijfers van psychische klachten bij volwassenen tussen 25 en 45 jaar precies andersom zijn dan de cijfers van slechte leefstijl gewoonten. Deze zijn, volgens andere cijfers van het CBS, tussen 2014 en 2021 namelijk toegenomen. Hieronder is deze verandering grafisch weergegeven. Verder komt naar voren dat kwetsbare groepen meer last hebben van de psychische aandoeningen, ook dat is te zien in de grafiek. De mensen met de laagste inkomensschaal ervaren de meeste klachten. Dat is niet veranderd door de jaren heen. Dit komt onder andere doordat mensen met een lager inkomen meer stress ervaren met betrekking tot het rondkomen met hun geld.
Psychotherapeut Marijke Meiburg (72) benadrukt dat de Covid-pandemie heeft bijgedragen aan een toename van de psychische klachten. ‘’Het isolement, de toegenomen agressie en de confrontatie met zichzelf tijdens de lockdown hebben geleid tot meer zelfrapportage van mentale klachten. De onverwachte pauze van het drukke werkleven gaf mensen de kans om een blik op zichzelf te werpen, maar bracht ook gevoelens van eenzaamheid en niet gehoord worden met zich mee.’’ Hoogleraar Klinische Psychologie Willem van der Does (Universiteit Leiden) bevestigt dat de lockdowns een impact hebben gehad op de mentale volksgezondheid.
Volgens van der Does kan de stijging van psychische klachten juist ook een positief effect hebben op de leefstijl: “Sommige mensen gaan gezonder leven als ze psychische klachten ervaren. Dat is dan een soort poging om grip te houden op hun eigen mentale situatie.”
Gek genoeg is de toename van de psychische klachten dus niet alleen maar negatief. Ook heerst er nu namelijk een stuk minder taboe over het delen van mentale klachten dan tien jaar geleden. Carolien Drooger (29) liet in 2021 in een interview met 3FM weten dat de media in 2021 veel meer aandacht besteed aan psychische klachten dan dat ze in 2016 deden: “Toen was het wel een grote drempel om mee te doen aan de #openup-week. Ik denk dat dat nu veel minder is. Nu is er veel meer aandacht voor depressie en mentale gezondheid in de media dan toen. Dat zie ik als iets heel positiefs.” Carolien kan het weten want ze deed in 2016 zelf mee aan de eerste het #openup-week van 3FM.
De toename van de psychische klachten van de bevolking is dus niet per se iets slechts. Wellicht betekent het dat de cijfers juist een realistischer beeld vormen van de werkelijkheid dan in 2014/2015. Mensen hoeven niet meer in hun eentje met hun mentale klachten te kampen, ze durven ervoor uit te komen.