De meeste mensen werken vooralsnog voornamelijk vanuit huis. De deur opendoen en een pakketje aannemen van de pakketbezorger (die je inmiddels al van gezicht kent) is dan ook weinig moeite. Je hoeft er niet meer voor thuis te blijven, want dat ben je toch al. Online winkelen neemt al jaren toe, maar de coronamaatregelen hebben de groei exponentieel doen toenemen. Niet alleen de gesloten winkels zijn oorzaak, ook verveling speelt een rol. 

Het aanbod is reuze, er is voor ieder wat wilt en je kunt bij ieder product de reviews checken om zeker te weten dat wat je in huis haalt precies is wat je zoekt. Met een paar drukken op de knop en een beetje gezicht herkenning van je smartphone heb je iets nieuws aangeschaft met geld dat je nog moet ontvangen, want AfterPay stuurt je een week later pas de rekening. Zelfs eten kan tegenwoordig worden bezorgd. Thuisbezorgd.nl kreeg concurrentie van UberEats en ook de Albert Heijn stuurt haar bezorgers het land in om mensen in de eerste levensbehoeftes te voorzien. Voel je je schuldig over de impact op het klimaat? Dan is daar Picnic (het snelstgroeiende Nederlandse bedrijf in 2019), die je boodschappen komt brengen in 100% elektrische autootjes. Steeds meer webshops bieden je ook ‘carbon neutral shopping’ optie aan voor een paar euro extra. Dan hoef je je dus geen zorgen meer te maken over die volgepakte vliegtuigen want voor dat geld worden er ergens een paar bomen gepland in jouw naam. 

Het bezorgen gaat overigens zo snel dat wat je de ene dag in je virtuele winkelmandje hebt zitten je de volgende dag al aan kan nemen bij de voordeur. Mits je het voor 12 uur ’s nachts besteld hebt. Is dat niet zo, dan heb je altijd nog de optie om voor de express-dienst te gaan: voor slechts drie euro krijg je een speciale spoedbezorging. Bevalt het niet? Dan stuur je het kosteloos weer terug. Bij de DHL komt diezelfde bezorger het overigens gewoon weer voor je ophalen. Heb je zin in een wandeling en ben je de hele dag het huis nog niet uit geweest? Dan kan je even een tripje maken naar de dichtstbijzijnde PostNL locatie. Alles wat een mens zich te wensen heeft kan via het internet worden besteld. Klinkt verleidelijk? Dat denkt de gemiddelde Nederlander ook.  

Al jaren neemt het online winkelen van Nederlanders toe maar de maatregelen tegen het coronavirus jagen ons nog vaker in de richting van webwinkels. De omzet in februari 2021 was maar liefst 103,7 procent hoger dan een jaar eerder, aldus cijfers van het CBS. Een exponentiële, niet eerder vertoonde groei die niet lijkt te stoppen. Een logisch gevolg van het sluiten van de winkels, uiteraard, maar we winkelen ook online om de verveling tegen te gaan.

Impuls aankopen kunnen niet meer in de klassieke fysieke winkel gedaan worden. Daar moet je namelijk eerst een afspraak voor maken en als je dan, in die twintig minuten dat je samen met een paar onbekenden, binnen bent, heb je geen tijd voor afleiding want je bent gaan shoppen met een missie. Die leuke mok met inspirerende quote, het verjaardagscadeau voor je moeder of een jas die je altijd al wilde hebben (en die nu in de uitverkoop is) schaf je alleen nog maar aan via webshops. En kopen, zo weten we al jaren, resulteerd in dopamine, een verslavend gelukshormoon. 

Online winkelen helpt koopverslavingen in de hand en mensen die hier gevoeliger voor zijn dan anderen zijn het slachtoffer, aldus psycholoog Diederik van Hals, “We hebben allemaal een gebrek aan dopamine en we snakken naar een beetje verzadiging van die behoefte terwijl we ons de hele dag thuis zitten te vervelen.” Als je dan aan de eettafel constant online aan het werk bent is de stap naar het openen van bol.com vrij klein, zeker als je verslaaft bent aan winkelen. Je hoeft maar één keer te denken aan die schoenen die je al zo lang wil kopen en je hebt al een nieuw tabblad geopend. 

“Mensen met een koopverslaving zijn dwangmatig bezig met kopen.” Aldus van Hals, “Ze zijn verslaafd aan die dopamine en snakken ernaar. Als je de hele dag de kans hebt om thuis aan het winkelen te slaan, dan heb je het al snel zwaar en voordat je het weet zit zo iemand diep in de schulden.” Collega-psycholoog Bjarne Timonen vergeleek het internet voor een koopverslaafde met een kroeg voor iemand met een alcoholverslaving. 

“Het internet is voor een koopverslaafde als een kroeg voor iemand met een alcoholverslaving.”

Dat het vele thuiszitten leidt tot meer online kopen ondervond ook studente Katie (22), “Ik denk dat het vooral het gebrek aan spanning was. Er was niets waar je naar uit kon kijken. Dat maakt online winkelen, vooral nu, spannender dan kopen in een winkel. Als ik online iets bestel kan ik ernaar uitkijken. Pakketjes die uit China moeten komen doen er soms weken over om aan te komen. Dat is aan de ene kant irritant, maar anderzijds is het extra leuk als het dan aankomt.” Katie zit inmiddels in therapie voor haar koopverslaving.

Volgens van Hals ben je niet zomaar verslaafd aan kopen. “Koopverslaafden hebben echt financiële problemen omdat ze meer kopen dan ze zich kunnen veroorloven. De drang om te kopen is letterlijk onweerstaanbaar. Ook zie je dat deze mensen regelmatig relatieproblemen hebben omdat ruzies met de partner vaak voorkomen. Dat levert stress op waardoor ze nóg meer willen kopen.”

Ook Katie zat in de financiële problemen, “Ik probeerde mijn schulden te verbergen. Ik schaamde me ontzettend. Soms moest ik het geld van mijn telefoonrekening terughalen omdat ik anders geen eten meer kon kopen. Dan kocht ik vervolgens van dat geld nieuwe oorbellen. Ik probeerde van de stress van mijn koopverslaving af te komen door nog meer te kopen.” 

“Ik probeerde van de stress van mijn koopverslaving af te komen door nog meer te kopen.”

Een koopverslaving kan volgens van Hals prima worden voorkomen door de eerste signalen te herkenning. Merk je dat je blijft dagdromen over die gadgets die je eigenlijk niet nodig hebt? Wees meester over je eigen gedachtes, doorbreek gewoontes, vraag je bij alles af waarom je het wil hebben en als je het niet nodig hebt koop het dan niet. Ook het verwijderen van bepaalde apps kan helpen, “Via influencers en reclame op allerlei apps worden we constant bekogeld met advertenties van onzinnige producten. Je kunt beter een boek gaan lezen dan dat je weer door Instagram gaan scrollen. De kracht van herhaling is dat het in je hoofd blijft zitten. Als jij steeds weer voorbij die reclame met de nieuwste iPhone scrolt dan krijg je het niet meer uit je hoofd en dan wordt de verleiding om het te kopen vanzelf te groot.” 

Of het online winkelen na de coronacrisis weer gaat afnemen? Daar kan van Hals kort zijn, “De groei zal vast dempen maar of het echt gaat afnemen? Nee. Online winkelen is de toekomst. Daarom moeten we er verstandig mee leren omgaan.”

*De echte naam van Katie is bij de auteur bekend.