De gemeente Leiden riep 2020 uit tot het ‘Jaar van het Dak’. Om vergroening van daken te bevorderen, was er een extra grote subsidiepot speciaal voor dit doeleinde opgezet. Iedereen die zijn dak wilde verduurzamen kon naar de site van de gemeente om een extra duwtje in de rug te krijgen. De regeling was een dermate groot succes dat deze is verlengd in 2021. Welke soorten groene daken zijn er zoal in Leiden te vinden?
Tijdens het Jaar van het Dak werd in Leiden ongeveer 6.000 vierkante meter aan groene daken aangelegd. In oktober werd de subsidiepot zelfs uitgebreid van 100.000 naar 120.000 euro, om meer aanvragen te kunnen honoreren. Dit grote aantal groene vierkante meters werd bereikt doordat inwoners hun eigen dak wilden verduurzamen, buren de handen ineen sloegen om samen hun daken vergroenen, maar ook doordat organisaties hun steentje wilden bijdragen aan de ambitie van Leiden om een duurzame stad te creëren.
Gebr. De Nobel
Een van deze organisaties is het poppodium Gebr. De Nobel, dat begin 2021 haar dak extra verduurzaamde door het aanleggen van sedummatten tussen de al aanwezige zonnepanelen. “Wat eigenlijk niet bekend is, is dat deze matten al eerder zijn gebruikt op een bedrijfspand elders”, vertelt Michiel Janssen, één van de grootste initiatiefnemers betreft groene daken in Leiden. “We zijn een jaar bezig geweest met het upcyclen van dit sedum, maar daarna konden we het voor een kleinere prijs aanbieden aan organisaties die graag een groen dak willen, maar een volledig nieuw dak niet kunnen betalen”.
Sedum wordt onder andere op daken aangelegd om regenwater op te vangen om wateroverlast te voorkomen, de biodiversiteit te laten toenemen en om daken ’s zomers minder heet te laten worden. Maar een extra voordeel voor het groene dak van Gebr. De Nobel is dat, door het groen tussen de zonnepanelen te leggen, het rendement van de zonnepanelen toeneemt.
Wijzend naar nog lege plantenbakken op het dak vertelt de directeur van het poppodium, Ruud Visser, dat deze zullen worden gebruikt om kruiden te planten om het eten van de artiesten op smaak te brengen. “Ook leek het ons leuk om eventueel buurtbewoners mee te laten helpen om hier groenten te gaan verbouwen, waar zij dan zelf mee kunnen koken.” Hiermee hoopt hij een betere band op de bouwen met omwonenden, omdat zij toch enige overlast ervaren sinds de komst van het podium in 2014.
Overzicht daken
Welke daken nog meer een subsidie hebben gekregen om te vergroenen heeft gemeente Leiden in een database staan. Na het indienen van een wob-verzoek gaf de gemeente de lijst met alle subsidieaanvragen, hieronder weergegeven in een kaart.
Opvallend is dat er in de eerste drie maanden van 2021 al veel nieuwe aanvragen zijn geweest voor groene daken (de donkergroene punten op de kaart). Het einde van het ‘Jaar van het Dak’ ging dus niet samen met het einde van de subsidieregeling. “Het initiatief was zó populair dat we hebben gezegd: ook voor de komende jaren houden we de groene-daken subsidie erin”, aldus wethouder Ashley North (Duurzaamheid, Mobiliteit & Beheer Openbare Ruimte). Uit gemeentelijke documenten blijkt wel dat er de komende jaren 37,5% minder geld beschikbaar wordt gesteld dan afgelopen jaar.
Klein en lokaal
Omdat uit eerder onderzoek is gebleken dat het vergroten van de klimaatbestendigheid van steden het meest efficiënt is bij veel kleine en lokale maatregelen, heeft de gemeente Leiden actief de verantwoordelijkheid voor verduurzaming bij de inwoners zelf gelegd. Deze verantwoordelijkheid is door veel Leidenaren opgepakt, waardoor er maar liefst op 175 uiteenlopende locaties (meerdere) groene daken zijn aangelegd. De daken zijn overal in Leiden te vinden en concentreren zich niet in specifieke wijken of stadsdelen.
Veel van deze groene daken zijn aangelegd met behulp van Groene Daken Leiden, opgezet door Michiel Janssen en Dirk Roosendaal. Deze organisatie helpt Leidenaren met het aanvragen van een subsidie en het aanleggen en uitkiezen van een groen dak. “Op de meeste daken leggen we sedum, omdat bijna elk dak dit kan dragen en omdat het onderhoudsarm is”, vertelt Michiel. Maar dit hoeft volgens hem niet saai te zijn: “wanneer je een mix van soorten sedum gebruikt kan je ervoor zorgen dat de kleur het hele jaar door veranderd; van paars in de herfst tot oranje en rood in de zomer”.
Door de samenwerking tussen inwoners en deze organisatie is er bijvoorbeeld in het begin van dit jaar met één subsidieaanvraag 192 vierkante meter aan groene daken aangelegd in de Merenwijk. Twee buurtbewoners hadden Groene Daken Leiden benaderd en wilden, samen met hun buren, de daken van zestien schuren vergroenen. Michiel en Dirk helpen graag met zulk soort projecten: “Een groen dak is nou eenmaal niet goed voor de portemonnee, maar door samenwerking wordt het wel goedkoper”.
Daktuin The Roof
Het overgrote deel van de Leidse groene daken is dus onderhoudsarm en gemaakt van sedum. Een uitzondering op de regel is de circulaire daktuin “The Roof” van PLNT, waar de focus ligt op innovatie. “Op het dak hebben we onder andere testopstellingen opgezet voor onderzoek naar rendement van zonnepanelen, de hoeveelheid water een groen dak kan vasthouden en biodiversiteit” vertelt Bastiaan de Roo, medeorganisator van het Jaar van het Dak en covoorzitter van PLNT. “Veel van deze testopstellingen zijn in samenwerking met studenten uit Leiden, om in de toekomst nog betere groene daken te kunnen samenstellen”.
Maar naast innovatie is er ook plek voor recreatie op het dak van PLNT. De daktuin is open voor publiek, zodat mensen langs kunnen komen om te genieten van de vele bloemen, bomen en cactussen die verdeeld zijn over het dak. “Ook hebben we kippen die we eerst vrij wilden laten rondscharrelen, maar helaas vonden zij de mooiste planten het lekkerst dus moesten ze uiteindelijk toch in een hok”, vertelt Bastiaan lachend. Midden in al het groen is er ook de mogelijkheid om een drankje of lunch te nuttigen met kruiden die verbouwd zijn op het dak. “Op deze manier proberen we bij PLNT mens, natuur en techniek samen te brengen.”
Groene daken: ze zijn niet alleen goed voor biodiversiteit, waterretentie en stedelijke verkoeling – maar kunnen ook een bijdrage leveren aan innovatie, recreatie, buurtrelaties en smakelijk eten. Het aantal groene daken in Leiden zal dan ook, mede dankzij de verlenging van de subsidie, naar verwachting de komende jaren alleen maar toenemen. Daarmee is de subsidie mogelijk de sleutel tot een stad van niet alleen kennis en cultuur, maar ook van duurzaamheid.