Achtergrondartikel
Waarom we over 20 jaar nog ‘gewoon’ naar de film gaan
6 april 2021
Denise van der Bij
Pre-masterstudent Journalistiek en Nieuwe Media (2020-2021)

De bioscopenbranche is een van de hardgeraakte sectoren tijdens de coronacrisis. De cinema’s verloren sinds maart 2020 ruim de helft van hun inkomsten. Het is niet de eerste bedreiging voor het medium, maar optimisme blijft. “Bioscopen hebben door de jaren heen laten zien erg veerkrachtig te zijn.”

Kijkend naar de cijfers sinds het midden van de jaren ‘90, is er een stijgende trend zichtbaar in het aantal Nederlanders dat een film in de bioscoop bezoekt. Dit blijkt nog maar eens uit het eerste kwartaal van 2020, waarin het bezoekersaantal met ruim negen procent stijgt ten opzichte van deze maanden in 2019. Tot corona.

Jeroen Huijsdens is hoofdredacteur van Holland Film Nieuws en eigenaar van een eenmanszaak voor filmprojecten genaamd Filmtaal. Met meer dan twintig jaar ervaring in het film- en bioscoopbedrijf ziet hij ook in de jaren voor de pandemie concurrentie voor het medium. “De introductie van de televisie zette een absolute daling van het bioscoopbezoek in, dit werd opgevolgd door een verdere daling dankzij de videorecorder, daarna de dvd, het internet en legaal downloaden: de overtuiging was dat het weleens afgelopen kon zijn.”

“Investeringen hebben ervoor gezorgd dat film zich anders laat beleven”

Jeroen Huijsdens – Hoofdredacteur Holland Film Nieuws en eigenaar Filmtaal

Maar vervolgens ontstond een internationale trend van het bouwen van nieuwe bioscopen, met nieuwe technieken. In de jaren ’90 digitaliseerden het geluid en de film zelf. Maar niet alleen op de techniek ontwikkelde de bioscopensector zich. Ook ontstond het concept van een luxe bioscoop: bredere stoelen, meer beenruimte en inclusief een hapje en een drankje. En de populariteit van filmbezoek nam toe dankzij de opkomst van Amerikaanse blockbusters in jaren ’70. “Er is op meerdere fronten enorm geïnvesteerd zodat films zich anders gaan laten beleven”, aldus Huijsdens.

Weggevallen sfeer
De wereldwijde pandemie zorgt er sinds vorig jaar voor dat juist deze beleving in het nauw komt. De anderhalve meter afstand, een maximum aantal personen per zaal, geen horeca en uiteindelijk het sluiten van de bioscoop: het is een enorme aderlating voor exploitanten.

Zo ook voor Joop Hamers, Senior Marketing Manager van RSB Cinemas. De bioscopengroep met zes vestigingen verdeeld over de provincies Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant, spitst zich helemaal toe op het serviceconcept. Vooral het sluiten van de horeca ging Hamers’ bioscopen niet in de koude kleren zitten. “Los van de omzet die je mist, druiste het ontbreken van de horeca enorm tegen onze gastvrijheidsprincipes in. Een stuk sfeer en beleving valt weg.”

De bioscopen zijn nu ruim drie maanden gesloten. De inkomsten zijn gering. Enkel door het verkoop van een filmcheque verkrijgt Hamers wat geld. “De verkoop hiervan zien we wel meer dan voorheen. Mensen schromen niet om deze aan elkaar cadeau te doen tijdens de lockdown, want de cheque is tien jaar geldig.” Maar een echte omzetdriver is het niet. “We zien best leuke aantallen, maar het weegt niet op tegen het verlies dat we lijden door de sluiting.”

Nieuw businessmodel
Gepaard met het sluiten van de bioscopen, gaat het uitstellen van kaskrakers. De apocalyptische actiethriller Tenet van regisseur Christopher Nolan leverde de bioscopen na de zomer (voor coronabegrippen) nog een recordaantal van 720.185 bezoekers op, maar veel filmproducenten kiezen ervoor hun film later te realisen of zelfs niet meer in de bioscoop te vertonen.

Volgens Huijsdens lijkt het businessmodel van filmdistributie te veranderen. “Vroeger verkochten de distributeurs hun films aan bioscopen, vervolgens kwamen deze op dvd en konden los, online worden gekocht. Later kon je de film dan ook nog op televisiestations laten uitzenden.” Te zien is nu dat er minder gekozen wordt voor al deze ‘tussenstations’, maar dat studio’s een eigen streamingplatform lanceren en hier hun nieuwe films op uitbrengen. Achterliggende gedachte: de consument moet zelf kunnen bepalen wanneer hij of zij een film wil zien. “Je ziet nu bijvoorbeeld dat Disney ervoor kiest om de uitgestelde Marvel-film Black Widow, die in de bioscoop gepland staat voor juli, vanaf die datum ook direct op Disney+ uit te brengen.”

“Sinds de opkomst van streamingdiensten is het bioscoopbezoek in Nederland enorm gestegen”

Joop Hamers – Senior Marketing Manager RSB Cinemas

Betekent dit dat streamingdiensten de bioscoopmarkt over zullen nemen? Als het aan Huijsdens ligt niet. “Wat wij weten uit onderzoek is dat als een film eenmaal een succesvolle lancering in de bioscoop had, dat het daar gedurende zijn hele leven voordeel van heeft.” Hamers voegt hieraan toe: “Het hoeft helemaal geen negatief effect te hebben. Sterker nog: sinds de opkomst van streamingdiensten is het bioscoopbezoek in Nederland juist enorm gestegen.”

In Amerika zie je nu een samenwerking van de grootste bioscoopketen AMC Theatres en producent Universal. Slaat een Universal-film niet aan, dan komt deze na zeventien dagen in de bioscoop op het betaalkanaal. Wel succesvol? Dan na ruim een maand. Dit concept ontstaat ook bij concurrerende ketens en filmproducenten. Een tussenweg voor bioscopen, maar waarmee de etalagefunctie van films wel steeds meer verloren lijkt te gaan. Toch blijft Huijsdens positief: “Noem maar eens een film die enkel op Netflix in première is gegaan en waar mensen het drie maanden later nog steeds over hebben? Die zijn er niet of nauwelijks.”

Blijven ontwikkelen
Een grotere concurrent zien Huijsdens en Hamers in de verschillende vormen van vrijetijdsbesteding. Uiteten, naar een musical of theater: het is net als de bioscoop een avondje uit. “Maar de bioscoop is altijd een relatief goedkope vorm van uitgaan geweest. Dit is ook de kracht van het medium”, benadrukt Huijsdens.

Hamers herkent die laagdrempeligheid van een bioscoopbezoek ook, maar ziet door de maatregelen omtrent de coronacrisis ongelijke concurrentie ontstaan. “Er is nu een discussie over preventief testen voordat je een bioscoop in zou mogen. Als je eerst een test moet organiseren voordat je naar de bioscoop mag, terwijl dat bij een restaurant niet zou hoeven, dan raak je een groot gedeelte van je bezoekers kwijt.”

Hoe de bioscoop er na de coronacrisis en over 20 jaar uitziet, daarover heerst overeenstemming: bioscopen blijven bestaan, mits ze zich blijven ontwikkelen. Hamers: “Ik denk dat steeds meer bioscopen het zoals ons zullen gaan doen: luisteren naar de bezoekers en je aanbod daarop afstemmen. Ook qua filmtechnieken zie je dat het heel hard gaat en dat het steeds indrukwekkender wordt. De bioscoopervaring zal alleen maar comfortabeler en beter worden in de toekomst.”

“Iedereen is het erover eens dat het medium iets heeft wat anderen niet hebben: het sociale aspect. Als je jezelf maar blijft onderscheiden, door nieuwe stoelen bijvoorbeeld of een heel nieuw concept, dan blijf je bestaan. De komst van de fotografie heeft er immers ook niet voor gezorgd dat de schilderkunst is verdwenen. Het is ernaast komen te staan, heeft een andere rol gekregen. Dit kan voor de bioscoop ook zo zijn”, voorspelt Huijsdens.

6 april 2021 |
Denise van der Bij
Pre-masterstudent Journalistiek en Nieuwe Media (2020-2021)