Datavisualisatie
Eerst op kop, nu achterop: duurzame energie in Nederland
6 april 2021
Sterre Krijnen
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2020/2021)

Terwijl je Nederland eerst in één adem kon noemen met milieutoppers zoals Zweden en Denemarken, horen wij nu bij de slechte jongetjes van de Europese klas. Met maar 8,8 procent duurzame energie lopen we achter. Hoe kan dit?

Terwijl sommige EU-lidstaten grote sprongen maken met duurzame energie, blijft Nederland achter. Uit de meest recente cijfers van Eurostat – het bureau voor statistiek van de Europese Unie – blijkt dat Nederland zelfs tot de top drie slechtste landen behoort. In 2019 was maar 8,8 procent van de Nederlandse energie afkomstig uit duurzame energiebronnen, zoals windenergie of biomassa. Die lage cijfers zijn het resultaat van een mengelmoes van geografische tegenvallers, een late start, valse beloftes en weerstand in de maatschappij.

Geografisch gezien heeft Nederland pech. “Het is dan ook te makkelijk om te zeggen: Nederland doet niets en daarom lopen we achter”, zegt dr. Duncan Liefferink, gespecialiseerd in Europees milieubeleid en werkzaam aan de Radboud Universiteit. Een klein, plat, dichtbevolkt landje als Nederland heeft weinig opties voor het opwekken van duurzame energie, terwijl andere EU-lidstaten een gros aan opties hebben. Zo heeft Zweden enorme bossen als bron voor biomassa, schijnt in Spanje de zon veel vaker en kan Oostenrijk haar energie halen uit water door de grote hoogteverschillen.

Die geografische tegenvallers zijn een belangrijke reden voor de Nederlandse achterstand, maar niet de enige. Volgens dr. Linda Kamp, assistent professor duurzame energietechniek aan de Technische Universiteit Delft, is de late start van Nederland ook een belangrijke factor. “In Nederland is duurzame energie heel lang niet serieus genomen door grote energiebedrijven. Hun voorkeur lag bij grote energiecentrales met fossiele brandstoffen. Dit is een enorm verschil met bijvoorbeeld Denemarken, waar allerlei partijen al rond 1980 de waarde van duurzame elektriciteit inzagen.”

Weerbarstig

Ook Liefferink merkt dit op. “Het was al 20 of 30 jaar duidelijk dat we van die fossiele brandstoffen af moesten. In die tijd hebben we van alles beloofd, maar in realiteit zijn we gewoon te laat gestart.” Die beloftes zijn volgens Liefferink een patroon. In de jaren 90 was Nederland een voorloper op het gebied van milieubeleid samen met landen als Denemarken, Duitsland en Zweden. “Die leidersrol zit er bij Nederland gewoon nog in. Als we in Brussel staan kunnen we niet meer zeggen: ‘joh, we moeten dit keer toch afhaken’.” Het resultaat: onhaalbare beloftes.

Tegelijkertijd hoort Nederland bij de top van de wereld qua milieukennis. “Door die kennis denken we dat we voor onszelf de lat hoog moeten leggen”, aldus Liefferink. Maar de praktijk blijkt vaak weerbarstig. Zo heeft Nederland vaak de technische en beleidsmatige kennis, maar wordt de weerstand in de maatschappij onderschat. Denk bijvoorbeeld aan protesten tegen windmolens. Het geluid, de bewegende schaduwen en horizonvervuiling zijn voor omwonenden vaak een reden om bezwaar te maken. Onvermijdelijke problemen in een klein en dichtbevolkt land als Nederland.

Het Prinses Amaliawindpark – een offshore windpark – is alleen bij mooi weer vanaf het strand te zien. Foto: Ad Meskens (CC BY-SA 3.0).

Wat dan? Kamp: “Sommige mensen vinden dat we die problemen en protesten moeten negeren en duurzame energiebronnen zoals windparken gewoon neergezet moeten worden. Zelf vind ik dat je zorgvuldig met mensen om moet gaat.” Er zijn namelijk ook andere opties voor duurzame energie. De minst omstreden optie in Nederland is offshore windenergie – windparken op zee. Deze parken zijn niet zichtbaar vanaf land, maar hebben een groot nadeel: de prijs.

Liefferink ziet dat veel meer landen te kampen hebben met problemen als verzet en te grote beloftes. “Geen enkel land voert milieumaatregelen geruisloos in. Vlaanderen haalt haar doelstellingen niet. Duitsland heeft kernenergie te snel afgebouwd en moet weer terug naar fossiele brandstoffen. De moeite die het ons land kost om milieumaatregelen in te voeren, is dan ook geen unieke Nederlandse ziekte. De manier waarop die ziekte zich uit is wel voor elk land verschillend.” In het geval van Nederland: weinig duurzame energie.

6 april 2021 |
Sterre Krijnen
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2020/2021)