Als je Istanbul tot Europa mag rekenen, is er naast de Europese Verkiezingen nog een verkiezing geweest in het oosten van het continent. De Turkse lokale verkiezingen op 31 maart 2019. Een soort gemeenteraadsverkiezingen, zoals wij die kennen. Ekrem İmamoğlu (CHP) en Binali Yıldırım (AKP) streden voor de titel van Istanbul. Niets aan de hand zou je zeggen. Maar wel als de grootste oppositiepartij alle grote steden voor zich wint. Inclusief Istanbul. Of toch niet? Na bezwaar van de AKP heeft de kiesraad besloten om de uitslag in Istanbul ongeldig te verklaren en het mandaat van İmamoğlu in te trekken. De herverkiezingen zijn op 23 juni. Wat is er aan de hand?
Sinds de AKP van Recep Tayyip Erdoğan in 2002 aan de macht kwam, werd elk daaropvolgende verkiezing gewonnen met de meerderheid. Sindsdien werd Erdoğan benoemd tot president, werd de grondwet gewijzigd, escaleerde de Gezi-protesten en als kers op de taart kwam er een mislukte couppoging, met als gevolg een landelijke noodtoestand. Wat deed de grootste oppositiepartij ondertussen? Kandidaten naar voren schuiven die het konden opnemen tegen de sterke leider. Allemaal tevergeefs. Totdat İmamoğlu als burgemeesterskandidaat van Istanbul naar voren trad tijdens de lokale verkiezingen op 31 maart.
Het leek alsof hij ineens uit de lucht kwam vallen. De gezamenlijke kandidaat van de sociaaldemocratische Republikeinse Volkspartij (CHP) en de net opgerichte nationalistische IYI-partij. Zelf behoort hij tot de eerstgenoemde. Voor de verkiezingen had hij geen bekendheid. Hij bleek een charmante, zachtaardige en vooral geduldige man. Hij heeft een uitstekende spreekvaardigheid. Heeft net als Erdoğan voetbal gespeeld in zijn jeugd. Heeft van 2014 tot 2019 als burgemeester van deelgemeente Beylikdüzü gefunctioneerd. Tijdens deze functie waren inwoners uitermate tevreden over hem. Hij had niet het typische elitaire en kemalistische imago waar de CHP zo’n last van had.
“Vanaf nu zal er geen voorrang meer komen voor bepaalde personen, instellingen, partijen, verenigingen en stichtingen” – İmamoğlu tijdens een conferentie
Het ging snel, heel snel. Binnen een aantal weken werd hij zeer populair. Ook een deel van de trouwe AKP-kiezer viel als een blok voor hem. Uitspraken als “Vanaf nu zal er geen voorrang meer komen voor bepaalde personen, instellingen, partijen, verenigingen en stichtingen” deden het zeer goed. Hiermee doelde hij op de corruptieschandalen binnen de regeerperiode van de AKP. Tijdens de verkiezingsavond werd duidelijk dat de grote steden zoals Ankara en İzmir in handen kwam van de CHP. Maar in Istanbul zit het grote geld, daar draait de economie en daar zitten bijna alle projecten die bij aanbestedingen gegund werden aan AKP-voorstanders. İmamoğlu was na de hertellingen met 14.000 stemmen voor, maar de definitieve uitslag liet op zich wachten. Na lang wikken en wegen kreeg İmamoğlu toch het mandaat om burgemeester te worden van Istanbul. Dat heeft 19 dagen geduurd.
Eigenlijk lijkt deze nieuwkomer in veel opzichten op de vroegere Erdoğan. En niet alleen maar omdat ze beide in hun jeugd amateurvoetbal hebben gespeeld. Erdoğan verwierf populariteit toen hij werd gekozen als burgemeester van Istanbul in 1994 tot 1998. Ook hij werd in korte tijd populair als een nieuw gezicht binnen de toenmalige Welvaartspartij van Necmettin Erbakan. Hij was een man “van het volk” tegen de elitaire kemalistische gevestigde orde. Hij schuwde het debat in de media niet en had net zoals İmamoğlu een goede spreekvaardigheid. Hij beloofde corruptie tegen te gaan en eindelijk het volk te voorzien van service waarin de overheid tekortkwam. Veel van die beloften zijn destijds waargemaakt. Maar volgens velen is van die Erdoğan vandaag weinig van over. Sinds zijn premierschap wordt hij jaren na dato verweten een autoritair leider te zijn geworden.
Het lijkt alsof economische redenen niet de enige bezorgdheid is om Istanbul te verliezen. Zou de gelijkenis van İmamoğlu met de vroegere Erdoğan ook een reden kunnen zijn waarom de AKP zo beducht is voor deze rijzende ster? Dat bleek haast wel toen de kiesraad onder druk na talloze hertellingen besloot dat de uitslag in Istanbul ongeldig is. Zonder noemenswaardige redenen, wat je van zo’n kiesraad wel zou mogen verwachten. Volgens de AKP zou er sprake zijn van een “georganiseerde misdaad” en de verkiezingsuitslag onrechtmatig verkregen zijn. CHP zou duizenden stembiljetten hebben gestolen. Terwijl het de AKP is die inmiddels 17 jaar alle touwtjes in handen heeft. De AKP is destijds groot geworden vanwege de slachtofferrol die ze hadden. Nu zijn ze zelf het establishment, maar willen het imago van het slachtoffer niet kwijt. Maar dit keer is het minder geloofwaardig.
Zijn naam wordt expliciet niet genoemd in de mediakanalen. Er wordt gesproken over de “CHP-kandidaat”. Zijn naam noemen zal hem vermenselijken en een erkenning voor hem zijn. In de weinige keren dat hij mag verschijnen op tv, worden er vragen afgevuurd dat weinig te maken heeft met zijn verkiezingscampagne. Of hij heult met de Grieken, wordt er gevraagd. Wat hij vindt van de Koerdische kwestie. Of hij iets te maken heeft met terroristische bewegingen. Zijn antwoorden worden geknipt en geplakt en verder gedeeld op sociale media om de perceptie op zijn imago te beïnvloeden. Juist vanwege al deze commotie creëert de groep die meent slachtoffer te zijn van een oppositiepartij, zelf een slachtoffer.
İmamoğlu lijkt de moed niet op te geven. Op sociale media doet hij het goed. De hashtag “#HerŞeyÇokGüzelOlacak” (Vertaling: “Alles gaat goedkomen”) gaat viraal. Zijn oproep aan beroemdheden om de democratie te steunen is ook gehoord. Ook zij delen massaal de hashtag om zich uit te spreken. Iets wat niet eerder bij andere kandidaten is gebeurd. Over 23 juni spreken de peilingen over een nek-aan-nekrace. De CHP zegt zelf met uitslagen te zullen komen, omdat ze de officiële uitslagen van Anadolu Agency niet meer vertrouwen. Men spreekt voorzichtig over een rivaal tegen Erdoğan voor het presidentschap als İmamoğlu de strijd om Istanbul zou kunnen winnen. Het lijkt erop dat 23 juni een dag zal worden dat het lot van Turkije zal veranderen.