Hij heeft er al decennia van politieke veranderingen op zitten, en is zelfs na het doorstaan van de Tweede Wereldoorlog optimistisch gebleven over het politieke klimaat in Nederland. Frank Brandt Corstius (84) vertelt in dit interview over de belangrijkste politieke ontwikkelingen die hij heeft ervaren de afgelopen 80 jaar, en deelt zijn politieke visie op de toekomst. ‘’WO II heeft Nederland een stuk socialer gemaakt.’’
Wat zijn de grootste politieke veranderingen die je hebt meegemaakt?
Het belangrijkste wat ik heb meegemaakt is denk ik de hele omwenteling die na 1945 plaatsvond, met name de ontkerkelijking en de opkomst van nieuwe partijen zoals de PvdA.
Voor de oorlog had je maar een paar partijen. Je had wat confessionele-, socialistische- en communistische partijen en wat liberale. Het waren destijds eigenlijk altijd de Christenen die samen met de Liberalen regeerden. Na de oorlog kwam er een totaal andere situatie: de nadruk kwam te liggen op de wederopbouw, economie en maatregelen. Of je nou gelovig was of niet, je moest stelling nemen voor allerlei nieuwe ontwikkelingen zoals sociale woningbouw, kinderbijslag en ga zo maar door. Hierdoor ontstond er een hele nieuwe partij, de Partij van de Arbeid. Een hoop gelovige mensen kozen ervoor om hierop te stemmen, waardoor de confessionele partijen van hun voetstuk vielen. Dit werd door de oorlog nog meer, want de overlevende gelovigen gingen twijfelen: welke god verzint zoiets gruwelijks als een holocaust?
De meeste gelovigen hielden zich niet meer vast aan hun godsdienst?
Precies. Duizenden gelovigen lieten het idee los dat ze op een confessionele partij moesten stemmen. Niet het geloof, maar de wederopbouw kwam op de voorgrond te staan. De mensen die nog wel geloofden zagen hun geloof meer als een privézaak. Dit resulteerde in enorme stijging van het aantal stemmen voor de socialistische partijen, en een afname van stemmen voor de confessionele partijen. Ook de CPN (Communistische Partij van Nederland) kreeg veel aanhang in die tijd. We hadden namelijk een groot deel van de overwinning – tot aan Berlijn toe – aan de Russen te danken, die communistisch waren. Het aantal stemmen voor de gelovige partijen werd hierdoor zo laag, dat de bisschoppen een mandement aannamen waarin stond dat als je op de PvdA of op de CPN stemde, je geen sacramenten meer kreeg en dus niet meer in de hemel kon komen. De Christelijke partijen voelden aan dat ze gingen verliezen, en vormden samen met de protestanten het CDA. Op die manier creëerden ze toch een gelovige groep met meer volgers. In de jaren die hierop volgden werd er door alle partijen gezamenlijk gestreefd naar wederopbouw. Ook ontstonden er veel sociale constructen zoals de AOW en andere toeslagen.
Dus Nederland is na de oorlog een stuk socialer geworden?
Aanzienlijk. Voor de oorlog was Nederland niet zo sociaal, en de liberalen en Christenen bakten er niet zoveel van. Na de oorlog moesten we het land gezamenlijk herbouwen, dus moesten we ook gezamenlijke rechten hebben. De traditionele partijen verloren de macht, en voor een lange periode zaten er eigenlijk altijd drie partijen in de regering: het CDA, PvdA, en de VVD.
Dus Nederland is na de oorlog een stuk socialer geworden?
Aanzienlijk. Voor de oorlog was Nederland niet zo sociaal, en de liberalen en Christenen bakten er niet zoveel van. Na de oorlog moesten we het land gezamenlijk herbouwen, dus moesten we ook gezamenlijke rechten hebben. De traditionele partijen verloren de macht, en voor een lange periode zaten er eigenlijk altijd drie partijen in de regering: het CDA, PvdA, en de VVD.
”Na de oorlog moesten we het land gezamenlijk herbouwen, dus moesten we ook gezamenlijke rechten hebben .”
Nu is dat natuurlijk wel heel anders.
Ja, nu is het helemaal versplinterd. Geen een partij is echt groot, de PvdA en het CDA zijn kleiner, en er zijn nog meer kleinere partijen bijgekomen. Die kleine partijen zijn zonde van de regeerkracht. We hebben bijna een jaar moeten formeren om een coalitie te vormen en een regeringsprogramma te maken. En dan komt ook nog eens een partij als FvD op, met een onwijs slecht verkiezingsprogramma. Ze willen uit de EU, terwijl dat altijd een punt is geweest waar alle partijen tegen waren. Iedereen was het ermee eens dat we daarin moesten blijven om nog wat slagkracht te hebben, want zo konden we tenminste nog iets bijdragen en ons stem laten horen als klein land. Ons welvaart als exportland is grotendeels te danken aan de EU.
Vandaag de dag heb je ook veel one issue partijen, zoals de Partij van de Dieren. Heel goed, maar daar ga je geen politieke partij voor oprichten, dan moet je maar vegetariër worden. Hetzelfde geldt voor een partij zoals de PVV, die immigratie tegen willen gaan. Daar richt je toch geen partij voor op?
Heb je iets geleerd van de politieke geschiedenis van Nederland?
Ik weet wel dat als een partij zoals FvD zegt dat ze terug naar vroeger willen – de Natiestaat, dat dat natuurlijk een heel slecht idee is. Dat idee heeft alleen maar oorlogen in Europa geleid.
Verder is het voor mij duidelijk dat Nederland niet op zichzelf kan staan, dus dat multilateralisme – waaronder ons lidmaatschap aan de EU – noodzakelijk is. We wilden voor de tweede wereldoorlog altijd neutraal zijn, ons nergens mee bemoeien en nooit partij kiezen – zelfs niet tegen het fascisme. Dat hebben we gelukkig wel afgeleerd. We zijn onder andere lid van de VN, de NAVO en de EU geworden. Dat er nu mensen zijn die dan uit de EU willen, en de grenzen willen sluiten vind ik onrealistisch. Je kunt in deze wereld de grenzen niet sluiten, dat bestaat niet.
”Het is voor mij duidelijk geworden dat Nederland niet op zichzelf kan staan.”
Wat zou je in de toekomst graag zien gebeuren op politiek gebied?
Dat er in de toekomst weer gestemd kan worden op een paar sterke partijen, en dat de slagkracht weer wat beter wordt. Dat er een duidelijke groep in de regering en in de oppositie zit, en niet al die splinterpartijen die de gaatjes moeten vullen om net een meerderheidscoalitie te kunnen vormen. Dan kun je bijna niet van je regeringsprogramma afwijken, tenzij je als kabinet valt en vervolgens weer maanden moet formeren. Verder vind ik dat Nederland redelijk af is. Alles is opgebouwd en de grote partijen zijn allemaal veel socialer geworden. Er zijn nu wetten die discriminatie, racisme en armoede tegengaan, maar die moeten natuurlijk wel gehandhaafd worden. Nu Nederland af is wordt het tijd om naar de wereld te kijken, naar het milieu. Er moet weer aandacht komen voor ontwikkelingssamenwerking, daar hoor je niemand meer over. De partijen die vroeger voor internationale solidariteit waren – zoals minister Pronk van het PvdA – daar hoor je daar nu niets meer over, terwijl we best één procent van ons nationaal inkomen aan de derde wereld kunnen geven. Gelukkig wordt er nu wel over milieu gepraat, ondanks dat er partijen zijn die er niet in geloven of het teveel vinden kosten. Helaas zijn er niet genoeg GroenLinks stemmers om het milieuprobleem te kunnen oplossen. Terwijl dat wel onze verantwoordelijkheid is. De Westerse wereld zit maar te vervuilen, en de derde wereld wordt als eerste getroffen door de klimaatproblemen die daar het gevolg van zijn.
Frank: ”Je kunt in deze wereld de grenzen niet sluiten, dat bestaat niet.”
Op wie ga je stemmen bij de aankomende Europese verkiezingen?
Een man zoals Frans Timmermans heeft naar mijn idee wel een internationale visie, en oog voor de derde wereld. Het wordt tijd om te stoppen met het stemmen voor ons individuele belang, en een keer verder kijken dan ons neus lang is – ook voor de volgende generaties.