Over iets meer dan een maand zijn de Europese Parlementsverkiezingen en die zullen vier dagen duren. Niet iedere lidstaat stemt dus op dezelfde dag, maar ieder land mag zijn eigen dag van stemming bepalen tussen de periode van 23 mei en 26 mei. Maar waarom moet het vier dagen duren voordat alle Europeanen gestemd hebben?
Niet ieder land gaat dus op dezelfde dag naar de stembus. In Nederland kleuren wij op donderdag 23 mei een bolletje rood, maar meer dan de helft van alle andere lidstaten doet dat op zondag 26 mei. Dan is er ook nog een handjevol landen dat het op vrijdag 24 mei of zaterdag 25 mei wil doen en in Tsjechië doen ze er zelfs twee dagen over om naar de stembus te gaan.
In de Europese Akte voor de Europese Parlementsverkiezingen staat dat de lidstaten zelf mogen bepalen op welke datum en tijdstippen ze naar de stembus gaan. Dit moet alleen wel gebeuren binnen een periode die begint op een donderdagochtend en eindigt op de daaropvolgende zondag. Dat betekent dus dat de inwoners van de Europese Unie tijdens deze verkiezingen tussen donderdag 23 mei en zondag 26 mei gaan stemmen.
De Europese Unie heeft dit bepaald omdat landen de verkiezingen graag op een vaste dag in de week willen laten plaatsvinden. Ieder land wil dus een vaste dag om te stemmen voor de nationale verkiezingen, maar wil die dag ook aanhouden voor een internationale verkiezing, zoals de Europese Verkiezingen.
De redenen waarom ieder Europees land een bepaalde dag als vaste stemdag kiest, lopen uiteen. Maar de meest genoemde reden is dat regeringen zo veel mogelijk kiesgerechtigden in de gelegenheid willen stellen hun stem uit te brengen. Daarom stemmen we in Nederland bijvoorbeeld op woensdag, maar om deze reden stemmen veel andere landen op een zaterdag of zondag.
In onderstaande kaart zie je welke lidstaat wanneer naar de stembus gaat tijdens de Europese Parlementsverkiezingen.
Ook al zijn de verkiezingen ‘uitgesmeerd’ over vier dagen, in Nederland kunnen we nog steeds niet op ‘onze’ gebruikelijk woensdag stemmen. Daarom is ervoor gekozen om de stemming te laten plaatsvinden op een dag zo dicht mogelijk bij de woensdag en dus stemmen wij op donderdag 23 mei.
India
Ook Koen Blankenstijn, woordvoerder van het Europees Parlement, geeft aan dat de verkiezingen vier dagen zullen duren vanwege het feit dat iedere lidstaat vast wil houden aan zijn eigen ‘stemtraditie’. ”Vier dagen lijkt heel lang, maar het is nodig om de diverse nationale kieswetten te respecteren.”
Lukas Spielberger, politicoloog aan de Universiteit Leiden, legt ook uit dat ‘vasthouden aan de nationale traditie’ een belangrijke reden is voor deze vier dagen van stemming. ”Er zijn gewoon lidstaten die niet af willen van de status quo.” Hij verwacht dat wanneer iedereen verplicht is om op bijvoorbeeld zondag te stemmen, de mensen in Nederland zeggen dat dat tegen hun nationale democratische traditie is. ”Want het heeft wel een betekenis dat er doordeweeks gestemd wordt.”
Volgens de politicoloog zijn er wel meer van dit soort ‘merkwaardige’ en omslachtige tradities binnen de Europese Unie. ”Het Europese Parlement zit bijvoorbeeld officieel ook nog steeds in Straatsburg, maar alle parlementariërs, assistenten, lobbyisten, etc. zijn inmiddels in Brussel gebaseerd. Dat betekent dus dat zij allemaal één keer per maand de trein naar Frankrijk moeten nemen.”
Een andere belangrijke reden voor de vierdaagse stemming volgens Spielberger is de grote ‘schaal’ van de verkiezingen. Doordat de verkiezingen in zoveel landen worden gehouden, is het een logistieke uitdaging en daarom zie je vaak bij dit soort grote verkiezingen dat deze meerdere dagen duren. ”Volgens mij zijn er maar twee verkiezingen op ongeveer dezelfde schaal, namelijk die van de Verenigde Staten en India. En die van India duren bijvoorbeeld meer dan twee maanden. Dus het is niet uniek dat Europa niet helemaal tegelijkertijd stemt.”
Aandacht
Maar is het dan allemaal niet te omslachtig en is het niet mogelijk om de verkiezingen binnen één dag te laten plaatsvinden? Theoretisch is het volgens Spielberger zeker mogelijk. ”Maar in de praktijk zie je gewoon dat grote ‘staten’, als we de EU als een ‘staat’ beschouwen, geen verkiezingen in dezelfde tijd hebben.”
Ook Blankenstijn stelt dat de verkiezingen in theorie wel binnen één dag zouden kunnen plaatsvinden. ”De verkiezingen zouden natuurlijk op dezelfde dag plaats kunnen vinden als je de nationale kieswetten buiten beschouwing laat. Maar er is gekozen voor een vierdaagse periode om die specifieke kieswetgeving te respecteren.”
Volgens Spielberger zou één ‘stemdag’ wel meer het gevoel van verbondenheid geven tussen burgers en lidstaten van de Europese Unie. Hierbij merkt hij wel op dat op dit moment de individuele lidstaten nog een te belangrijke rol spelen bij het organiseren van de verkiezingen om die verbondenheid te bereiken. ”Als de EU ooit zo ver zou zijn dat je een échte Europese verkiezing had, met Europese kandidaten en een Europees beleidsprogramma zou het zeker verstandig zijn om op dezelfde dag te stemmen.”
Ondanks dat de Europese Parlementsverkiezingen straks vier dagen zullen duren, heeft het volgens Spielberger waarschijnlijk toch niet veel invloed op het ‘EU-bewustzijn’ van de kiezer. ”Het is mogelijk dat dat anders zou zijn als de verkiezingen op dezelfde dag plaatsvinden, maar ik denk dat het bewustzijn van ‘dit zijn Europese verkiezingen’ sowieso relatief laag is.”