Vier vragen over verkiezingen met een lage opkomst
Op 20 maart kleuren we met het rode potlood weer een bolletje in op een groot vel. Dit keer voor de Provinciale Statenverkiezingen, maar waar stemmen we dan eigenlijk voor? Vier vragen over de Provinciale Statenverkiezingen
1.Wat regelen de Provinciale Staten?
De opkomst schommelt al decennialang rond de 50 procent. Dat is een stuk lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen, terwijl de Provinciale Staten ook veel invloed hebben.
Het bestuur van de provincie moet een aantal landelijke wetten uitvoeren, maar heeft ook veel bewegingsvrijheid. Zo mogen provincies zelf bepalen of en waar ze wegen aanleggen. Zij krijgen geld van het Rijk om hun plannen uit te voeren en gebruiken ook de wegenbelasting als inkomstenbron. De Provinciale Staten houden zich voornamelijk bezig met ruimtelijke ordening: ze bepalen waar ze spoorwegen, woonwijken, bedrijventerreinen en natuurgebieden willen laten bouwen. Daarnaast zorgen ze ervoor dat er provinciale wegen, bruggen en fietspaden worden aangelegd.
Een andere belangrijke taak: de provincies houden toezicht op de gemeenten en vooral het geld dat de gemeenten uitgeven.
Het aantal leden van de Provinciale Staten verschilt per provincie en is afhankelijk van het aantal inwoners. De statenleden kiezen het dagelijks bestuur van de provincie: dat bestaat uit een aantal gedeputeerden met de commissaris van de Koning aan het hoofd.
2. Welke partijen doen mee aan de Provinciale Staten?
Bijna alle landelijke partijen doen mee aan de Statenverkiezingen. Alleen de SGP is niet in alle provincies verkiesbaar. Naast landelijke partijen zijn er veel kleine partijen die zich inzetten voor de provincie. Sommige partijen zijn verkiesbaar in meerdere provincies; andere richten zich op één provincie.
Op deze interactieve kaart ziet u welke partijen actief zijn in uw provincie.
3. Wat hebben de Provinciale Staten te maken met de Eerste Kamer?
De Eerste Kamerverkiezingen vinden dit jaar plaats op 27 mei, maar u hoeft daarvoor niet naar de stembus. De leden van de twaalf Provinciale Staten kiezen namelijk de leden van de Eerste Kamer. Om die reden worden het ook wel getrapte verkiezingen genoemd: de burger kiest de leden van de Provinciale Staten, waarna de leden van de Provinciale Staten de Eerste Kamer kiezen.
Een opmerkelijke partij in de Eerste Kamer is de Onafhankelijke Senaatsfractie, een verzameling provinciale politieke partijen uit het hele land, zoals Groninger Belang, Provinciaal belang Fryslan en Ouderenpartij Noord-Holland. De provinciale partijen doen tijdens de Provinciale Statenverkiezingen onafhankelijk van elkaar mee, maar tijdens de Eerste Kamerverkiezingen vormen zij een eenheid om een voet tussen de deur te houden in de Eerste Kamer. Het doel is om regiopolitiek een stem te geven in Den Haag.
Klik hier om te zien wat de huidige zetelverdeling is in de Eerste Kamer.
4. Waarom zijn de Provinciale Statenverkiezingen belangrijk?
Het kabinet en de Tweede Kamer kunnen deze verkiezingen zien als een functioneringsgesprek; ze worden beloond of afgestraft op wat ze de afgelopen twee jaar hebben gepresteerd.
Voor het kabinet is het belangrijk om een meerderheid in de Eerste Kamer te behouden, zodat zij makkelijk hun plannen kunnen uitvoeren. Alle wetten moeten namelijk langs de Eerste Kamer die er zijn goedkeuring aan moet geven. Als de oppositie na de verkiezingen een meerderheid in de provincies krijgt, dan heeft dat tot gevolg dat het kabinet geen meerderheid meer heeft in de Eerste Kamer. Dan zal het kabinet steun moeten zoeken van een partij in de oppositie. Als dat niet lukt, doet zich een extreme situatie voor: dan leiden de Provinciale Statenverkiezingen tot nieuwe verkiezingen voor de Tweede Kamer.