Op 24 juni 2022 vernietigde het Hooggerechtshof Roe v. Wade. Sindsdien bepaalt je postcode of je toegang hebt tot abortus — of vervolging riskeert. Drie jaar later is het Amerikaanse abortuslandschap grilliger dan ooit: juridische gevechten, medische risico’s en grensoverschrijdende zorg zijn de nieuwe realiteit.
Abortusbeleid en toegang na Roe, 25 juni 2025. Bron: Guttmacher Instituut, data.guttmacher.org
Drie jaar na het opheffen van Roe v. Wade leven Amerikanen in twee werkelijkheden. In staten als Californië en New York is toegang tot abortus wettelijk beschermd. Maar in grote delen van het zuiden en middenwesten is het recht verdwenen — of praktisch onbereikbaar. In 2023 woonde bijna 30% van alle vrouwen in de vruchtbare leeftijd in staten waar abortus (bijna) niet mogelijk is. Dat percentage is sindsdien verder gestegen door nieuwe wetgeving. De VS is veranderd in een juridische lappendeken — waar je recht op zorg afhangt van de grenzen van je staat, niet van je medische nood. Voor de meest actuele status per staat, toont een interactieve kaart van de Wall Street Journal de complexiteit van dit versnipperde landschap.
Die geografische fragmentatie vertaalt zich in diepe ongelijkheid. De term abortion desert — gebieden waar binnen 150 kilometer geen abortuskliniek te vinden is — is inmiddels een vast begrip geworden in beleidsrapporten en volksgezondheidsstudies. In staten als Mississippi, Texas en South Dakota zijn zulke woestijnen eerder regel dan uitzondering. Reizen van honderden kilometers zijn noodzakelijk, vaak met meerdere overnachtingen. Alleen al in 2024 maakten meer dan 150.000 vrouwen een abortusreis over staatsgrenzen.
Om te begrijpen hoe deze situatie kon ontstaan, helpt een blik op de juridische en politieke geschiedenis van abortus in de VS. In onderstaande tijdlijn zie je hoe het recht op abortus zich sinds de jaren zestig heeft ontwikkeld — van de erkenning van privacyrecht tot de huidige strijd in rechtbanken.
De dagelijkse realiteit: misleiding als strategie
Niet alleen de afstanden zijn een obstakel. Tegenstanders van abortus zetten bewust misleiding in als strategie. Zogeheten crisis pregnancy centers (CPC’s), instellingen die zich voordoen als medische klinieken, ontmoedigen vrouwen actief om voor abortus te kiezen. Momenteel zijn er meer dan drie CPC’s voor elke abortuskliniek. Ze bieden echo-onderzoeken aan en verspreiden medische desinformatie over vruchtbaarheid of mentale gezondheid. Zo beweren ze bijvoorbeeld dat er veel doden vallen in abortusklinieken, terwijl abortus aantoonbaar veiliger is dan een tandartsbezoek.
Veel van deze CPC’s zijn religieus gemotiveerd en bieden moederschapsbenodigdheden tot aan twee jaar — als kleding, luiers en voeding, maar alleen na het volgen van religieuze lessen. De misleiding gaat verder dan wat vrouwen in de spreekkamer te horen krijgen; door in te stemmen met een ‘medisch consult’, stemmen vrouwen vaak onwetend in met het gebruik van hun persoonlijke verhaal en beeld voor promotionele doeleinden van de CPC’s. In een abortion desert wordt het vinden van legitieme zorg en feitelijke informatie zo extra moeilijk. CPC’s zijn daar vaak het enige beschikbare aanspreekpunt, waardoor vrouwen nog vatbaarder zijn voor manipulatie en medische desinformatie.
De juridische onzekerheid die sinds de uitspraak in Dobbs v. Jackson is ontstaan, heeft verstrekkende gevolgen voor de medische praktijk. In staten met een totaalverbod durven veel artsen geen ingrepen meer te doen, zelfs als het leven van de patiënt in gevaar is. In plaats van een helder wettelijk kader regeert angst en juridische vaagheid. Dat bleek onder meer uit de rechtszaak Zurawski v. Texas, waarin vrouwen de staat aanklaagden omdat ze geen zorg kregen toen hun situatie kritiek was. Deze zaak, die in 2025 nog steeds weerklinkt, toonde niet alleen aan hoe levens in gevaar komen, maar ook hoe vaag wetten zijn geschreven, en hoeveel ruimte die laten voor interpretatie en strafvervolging.
Voor veel vrouwen in 2025 is de realiteit na Roe er een van constante afwegingen. Het betekent niet alleen de reis over staatsgrenzen, maar ook het navigeren door een doolhof van desinformatie en juridische risico’s. De kosten van een abortus, inclusief reizen en overnachtingen, zijn exponentieel gestegen, waardoor abortuszorg onbereikbaar wordt voor vrouwen met lage inkomens. Vrijwilligersnetwerken spelen daarom een cruciale rol in het verbinden van vrouwen met abortuszorg, door middel van fondsen en logistieke hulp.
Wat resteert is een versnipperd landschap waarin zorg, gezondheid en rechten niet worden bepaald door medische noodzaak, maar door woonplaats, inkomen en politieke toevalligheden. Drie jaar na het einde van Roe is abortuszorg in Amerika geen recht, maar een dagelijks gevecht — om toegang, veiligheid en waarheid.