Online oplichters worden steeds slimmer en hun slachtoffers steeds diverser. Terwijl phishing en hulpvraagfraude inmiddels tot het standaard vocabulaire van de moderne Nederlander behoren, springt één provincie er opvallend uit: Groningen. Wat maakt deze provincie zo kwetsbaar voor online criminaliteit?
De cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) laten zien dat het aantal slachtoffers van online criminaliteit in Nederland is gedaald: in 2023 gaf 15,6% van de bevolking aan hiermee te maken te hebben gehad, tegenover 16,9% in 2021. Maar wat opvalt is de situatie in Groningen: het percentage slachtoffers steeg van 15,3% naar 16,3%. Terwijl de landelijke afname gemiddeld 1,3 procentpunt bedraagt, steeg het aandeel slachtoffers in Groningen met maar liefst 1 procentpunt. Deze stijging roept vragen op over wat Groningen zo gevoelig maakt voor online criminaliteit.
Waarom Groningen
Volgens Chief Financial Officer Simone Dobbelaar, tevens directielid SSC-ICT bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, ligt de verklaring niet in één enkele oorzaak. “We zien in Groningen een combinatie van factoren. Aan de ene kant is de meldingsbereidheid relatief hoog, wat het beeld vertekent. Maar aan de andere kant is er ook daadwerkelijk sprake van toenemende slachtofferschap onder kwetsbare groepen.”
Maar waarom juist in Groningen zo’n stijging? Een belangrijke risicofactor is de vergrijzing. In veel Groningse gemeenten ligt het aandeel 65-plussers boven het landelijk gemiddelde. “Digitale vaardigheden zijn bij ouderen vaak iets minder ontwikkeld, en dat maakt ze vatbaarder voor bepaalde vormen van oplichting,” zegt Dobbelaar. “Bovendien zijn ze gewend geraakt aan digitale communicatie met kinderen of kleinkinderen, precies de vorm waar oplichters op inspelen.”
Slachtoffer vertelt
De 85-jarige Bunny Brinkman uit de stad Groningen weet hoe snel het kan gaan. Hij vertelt met een trillende stem: “Mijn zoon stuurde een WhatsApp-bericht dat zijn telefoon kapot was en hij dringend 500 euro nodig had. Ik wilde helpen en maakte het geld meteen over. Later bleek het nep, mijn zoon had helemaal niet om geld gevraagd. Ik was erin getrapt.”
Brinkman is slachtoffer geworden van hulpvraagfraude, een vorm van phishing die vooral via berichtenapps als WhatsApp wordt gepleegd. Volgens de Veiligheidsmonitor 2023 gaf 3,6% van de Nederlanders in 2023 aan slachtoffer te zijn geweest van phishing, tegenover 2,3% in 2021. Vooral ouderen zijn kwetsbaar. Uit dezelfde monitor blijkt dat 65-plussers vaker slachtoffer worden van digitale oplichting waarbij oplichters zich voordoen als een bekende.
Criminelen worden slimmer
De cijfers liegen er niet om. Uit cijfers van Het dataportaal van de politie blijkt dat in de provincie Groningen in 2019 maar liefst 280 gevallen van cybercrime werden geregistreerd – een stijging van ruim 70% ten opzichte van het jaar daarvoor. Daarna leek het probleem tijdelijk af te nemen: tussen mei en oktober 2022 daalde het aantal meldingen met 12,8% vergeleken met dezelfde periode in 2021. Maar die afname bleek van korte duur. In sommige gemeenten, zoals Het Hogeland, is het aantal slachtoffers opgelopen tot 7,9 per 10.000 inwoners. Daarmee voert Groningen de landelijke ranglijst aan en blijft de dreiging in het noorden groot.
Dobbelaar herkent het patroon: “We zien dat oplichters geraffineerder worden. Ze gebruiken echte profielfoto’s, imiteren schrijfstijlen en zetten mensen onder druk. Het maakt het voor de slachtoffers bijna onmogelijk om de fraude op tijd te kennen.”
Hoe nu verder
Hoewel de cijfers van de Veiligheidsmonitor van 2024 pas begin 2025 beschikbaar komen, waarschuwt Dobbelaar nu al voor te veel optimisme: “Wat je ziet, is een verschuiving: minder eenvoudige hackjes, maar juist geraffineerde emotionele oplichting. En dat is moeilijker te meten, omdat niet iedereen ermee naar buiten komt.”
Brinkman hoopt dat zijn verhaal anderen helpt. “Bel altijd even. Eén telefoontje en ik had het kunnen voorkomen.” Hij kijkt op van zijn koffie: “Het voelt gek, maar ik ben blij dat ik het vertel.” Want ook al daalt het landelijk aantal slachtoffers, het gevoel van onveiligheid blijft. Vooral in Groningen, waar digitale verbondenheid en kwetsbaarheid steeds vaker hand in hand lijken te gaan.
Wilt u weten hoe u cybercrime kunt voorkomen? Klik op deze link voor praktische tips en adviezen.
*Let op: dit artikel is gebaseerd op de meest recente CBS-cijfers (2021/2023) en politiedata uit 2019-2022, omdat gegevens over 2024 en 2025 nog ontbreken.