Na de invoering van de nieuwe donorwet in 2020 is het aandeel Nederlanders dat hun keuze heeft vastgelegd in het donorregister toegenomen. Zo ook het aandeel mensen dat geen toestemming geeft voor orgaandonatie; zij beslaan een derde van het totale aantal geregistreerden. Dat lijkt veel, zeker omdat in Nederland jaarlijks zo’n 1400 mensen op de wachtlijst staan voor orgaandonatie. Toch is dit geen reden tot zorg, zegt Geertine Zwijnenburg, persvoorlichter bij de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS). “We zien de afgelopen jaren dat het aantal orgaandonoren na overlijden is toegenomen.”
In 1998 is in Nederland het Donorregister opgericht. Hierin kan iedereen in Nederland vanaf de leeftijd van 12 jaar aangeven of zij wel of geen orgaandonor willen zijn; mensen die hun keus niet invulden werden niet in het register opgenomen. In 2020 kwam hier verandering in door de invoering van de nieuwe donorwet, officieel de Wet op de orgaandonatie (Wod) geheten. Hierin staat dat iedere inwoner in Nederland vanaf 18 jaar automatisch als donor geregistreerd wordt tenzij ze hier expliciet geen toestemming voor geven.
De wet werd ingevoerd om het aantal orgaandonoren in Nederland te verhogen. En dat was succesvol, zegt Zwijnenburg: “We zien dat de invoering van de donorwet ervoor heeft gezorgd dat veel mensen hebben nagedacht over orgaandonatie en een keuze hebben doorgegeven in het donorregister. Hierbij zien we een groei in het aantal orgaandonoren na overlijden en dat heeft naar alle waarschijnlijkheid een verband met elkaar.”
Onderstaande grafiek laat zien dat de invoering van de donorwet in 2020 zorgde voor een verdubbeling van het aantal geregistreerden in het donorregister.
De cijfers van de verschillende categorieën laten de sterkste stijging zien bij de mensen die geen toestemming geven. Volgens Zwijnenburg kan dit ook verklaard worden door de invoering van de nieuwe donorwet.
“Vóór 2020 was er geen noodzaak om de keus ‘geen toestemming’ vast te leggen; geen keus betekende namelijk geen registratie in het register. Na invoering van de donorwet stond het maken van geen keus echter gelijk aan het geven van toestemming voor orgaandonatie. De sterke toename van het aantal mensen dat bezwaar maakt is dus vertekend omdat hier een grote groep mensen bij zit die hun keuze vanwege de veranderende donorwet pas gingen registreren. Zo’n stijging lag voor ons dus in de lijn der verwachting.”
Naast de aangepaste donorwet spelen ook ontwikkelingen in transplantatieonderzoek een belangrijke rol in het verhogen van het aantal beschikbare donororganen. Eén zo’n ontwikkeling is perfusie. Hierbij wordt een speciale vloeistof door het donororgaan gevoerd om ervoor te zorgen dat deze in optimale conditie blijft voordat het wordt getransplanteerd. Daarnaast wordt gekeken of het orgaan goed genoeg werkt om gebruikt te worden voor een transplantatie.
“Door perfusie kunnen de organen aan een soort test-run onderworpen worden. Dit zorgt ervoor dat organen die voorheen misschien afgewezen werden nu wel goedgekeurd worden voor transplantatie. We zien mede door dit soort ontwikkelingen een groei in het aantal beschikbare organen, en dus transplantaties,” zegt Zwijnenburg.
Deze ontwikkelingen zijn van groot belang want er zullen altijd mensen zijn die een orgaandonatie nodig hebben. “Op dit moment staan er ongeveer 1400 mensen op de actieve wachtlijst. Daarnaast zijn er ook nog mensen waarvan we weten dat zij binnenkort op de wachtlijst komen of dat ze gekeurd worden om op de wachtlijst te komen. Dat is dus best een grote groep, maar aan de andere kant zullen dat soort wachtlijsten er altijd zijn,” geeft Zwijnenburg aan.
Ze benadrukt dat hoe groter en diverser de groep orgaandonoren is – bij levend doneren en bij donatie na overlijden – des te groter de kans dat er een match gevonden kan worden voor een patiënt die een donororgaan nodig heeft.
Dit betekent echter niet dat de NTS mensen oproept om toestemming te geven. Zwijnenburg hoopt alleen dat mensen zich goed informeren alvorens een keus te maken: “We vinden dat iedereen zijn eigen keuze moet kunnen maken in het donorregister – een keuze die past bij iemands levensovertuiging. We hopen dat mensen die keuze maken gebaseerd op juiste informatie en zich niet laten afschrikken door aannames of enge verhalen die de ronde doen.”
Zie de website van de NTS voor meer informatie over orgaandonatie- en transplantatie of het donorregister.