Waar ze in landen als Amerika en Polen abortus steeds meer zien verdwijnen door strengere wetgeving, lijken we in Nederland steeds meer abortussen uit te voeren. Waar komt deze stijging vandaan? Zijn we laks geworden? En hoe denken Nederlanders eigenlijk over abortus? ‘Dat is niet zo slim he?’
Sinds 1984 is abortus binnen de eerste 24 weken in Nederland als uitzondering opgenomen in artikel 296 van het Wetboek van Strafrecht. Dit maakt het voor vrouwen mogelijk om in deze periode een zwangerschap op een veilige en legale manier af te breken. De goede toegang tot anticonceptie zou moeten voorkomen dat abortus nodig is, maar laat het gebruik daarvan nou juist afnemen. Uit onderzoek van Monitor Seksuele Gezondheid blijkt dat steeds minder vrouwen gebruikmaken van anticonceptie, waarbij we tussen 2017 en 2023 een afname zien van 7,5%. De voornaamste afname is te zien in het gebruik van de pil, die sinds 2017 voor 4% minder wordt gebruikt. Ook het gebruik van condooms bij losse sekspartners is afgenomen van 48% naar 40% in 2023. De voornaamste reden die door jonge vrouwen wordt genoemd om geen anticonceptie te gebruiken is het feit dat ze geen hormonen willen gebruiken: ‘Ik voelde me gewoon een stuk minder goed in mijn vel toen ik de pil slikte’, Tessa* (19).
In tegenstelling tot vaak wordt gedacht, ontstaan onbedoelde zwangerschappen in de meeste gevallen terwijl er wel een methode wordt gebruikt om deze te voorkomen. Toch blijkt uit het onderzoek van Rutgers dat het aantal abortussen sinds 2022 met zo’n tien procent per jaar is gestegen met bijna 4.000 abortussen. Hierbij is geen stijging te zien in het aantal buitenlandse vrouwen dat een abortus onderging in Nederland. Hoe het kan dat de abortussen blijven stijgen, is nog onduidelijk. Lotte Gerritsen, universitair hoofddocent klinische psychologie aan de Universiteit Utrecht, laat in een interview aan NU.nl weten dat ‘hormonen niet slecht of ongezond zijn’ en mensen zich juist beter voelen door het gebruik van de anticonceptiepil. Toch blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat de pil negatieve invloed heeft op het libido en kan bijdragen aan stemmingswisselingen.
Onderzoeken spreken elkaar dus nog tegen. Zo ook de opinie rondom abortus. Het decriminaliseren van abortus heeft tot op heden geen eind gemaakt aan het maatschappelijk debat wat hieromheen bestaat. Het burgerinitiatief dat in 2023 een petitie opzette om abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen en door bijna honderdduizend mensen werd ondertekend, haalde het niet in de kamer. Begin 2025 concludeerde de Tweede Kamer dat dit initiatiefvoorstel de huidige situatie zou verslechteren en dat beter moet worden nagedacht over de consequenties.
Verder blijkt uit het opinieonderzoek van Ipsos dat de ‘conversatisme-kloof’ tussen Gen-Z mannen en vrouwen groeit, met name wanneer het gaat over abortus. Zo vindt een kwart van de mannen uit deze leeftijdsgroep dat abortus alleen toegestaan zou moeten zijn in het geval van verkrachting of als de moeder gevaar loopt, tegenover acht procent van de vrouwen. Ook andere leeftijden lijken behoudender over abortus, maar lopen minder ver uiteen. Toch vindt het een overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking (86%) dat een vrouw zelf moet kunnen kiezen of zij een abortus wil.
Eva* is 24 en heeft in 2022 een abortus laten uitvoeren, nadat zij ongewenst zwanger was geworden. Ook zij ervaarde stigma rondom abortus: ‘Misschien dat de taboe me onderbewust heeft tegengehouden om het tegen mensen te vertellen. Als abortus meer genormaliseerd was, was het vertellen waarschijnlijk prima geweest’. Toen zij bij haar huisarts aanklopte voor advies, kreeg ze te horen dat het ‘niet zo slim van haar was’ en ‘anderen het nu voor haar moesten oplossen’. Dit illustreert hoe de verantwoordelijkheid van ongeplande zwangerschap structureel bij vrouwen wordt neergelegd. Ook zij had afgezien van de pil vanwege alle slechte verhalen over de invloed van hormonen. Of we abortus binnenkort uit het Wetboek van Strafrecht zien verdwijnen, blijft onzeker. ‘Abortus is helaas een politieke discussie geworden, wat het niet zou moeten zijn’.
*De namen in dit artikel zijn geanonimiseerd en daarom fictief.