Afgelopen Koningsdag ging er een filmpje rond van een man en een vrouw die seks hadden tussen twee auto’s. De vrouw heeft inmiddels een melding gedaan wegens verkrachting. Zij is niet de enige persoon die melding doet van een zedendelict. In Nederland neemt het aantal zedenzaken zelfs toe, terwijl de algemene cijfers van criminaliteit dalen.
“Op straat merken we het zeker: er wordt steeds makkelijker over bitches gesproken”, vertelt Adrian Boer , politieagent Senior Buiten in de districten Den Haag en Gouda. Deze negatieve visie ten opzichte van vrouwen komt goed in de cijfers van de politie naar voren: in 2014 waren er in heel Nederland 7171 zedendelicten. In 2024 was dit aantal 8990. Bij mannen komt grensoverschrijdend gedrag overig ook voor, maar in kleinere mate dan bij vrouwen. Het is opvallend dat het aantal zedendelicten is toegenomen, terwijl het totale aantal geregistreerde misdrijven is afgenomen. In 2014 waren er nog meer dan 1 miljoen geregistreerde misdaden, maar dit aantal lag in 2024 rond de 800.000 meldingen.
Wat valt er eigenlijk onder zedendelicten? In het tweede Wetboek van Strafrecht staat een stuk gewijd aan ‘misdrijven tegen zeden’. Hierin staan de meest voorkomende zedenzaken als verkrachting, aanranding, en schennis van eerbaarheid. Met dit laatste wordt bijvoorbeeld het ontvangen van dickpicks bedoeld.
Toename in zedendelicten: positief?
Hoe kan het dat er ondanks de algemene afname van criminaliteit, toch een toename is in het aantal zedendelicten? Het is belangrijk om te weten dat de toename in het aantal zedendelicten niet per definitie een slecht gegeven is. Afgelopen jaren kwam er meer publiciteit rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zo waren er in 2022 protesten, kwam de hashtag #MeToo en zorgen programma’s als BOOS ervoor dat er makkelijker over gesproken kan worden. “De meldingsbereidheid kan hierdoor zeker toenemen”, geeft Adrian Boer aan. Het is dus wellicht niet zo dat er meer zedendelicten zijn, maar wel dat hier meer op wordt gelet en dus vaker een melding van wordt gemaakt.
Negatieve oorzaken
Toch zijn er ook andere verklaringen die minder positief zijn. Er zijn bijvoorbeeld de afgelopen jaren namelijk ook andere mogelijkheden opgekomen om zedendelicten mee uit te voeren. De populariteit van datingapps is toegenomen afgelopen jaren en de daarbij komende risico’s nemen daarmee ook toe. Deze online zedendelicten variëren van ongewenste sexting tot grooming.
Daarnaast is er ook een mentale verandering die meespeelt. “De mentaliteit onder jongeren verandert. Er wordt veel negatiever naar jonge meiden gekeken dan eerst”, vertelt Boer. Hoewel er geen sprake is van een causaal verband tussen de verslechterde visie ten opzichte van vrouwen en de toename in het aantal zedendelicten, kan dit volgens De Boer wel bijdragen aan een stijging in het aantal meldingen.
Regionale ongelijkheid
Deze toename is echter wel algemeen. Per provincie kan de toe- of afname namelijk verschillen. In sommige provincies is het aantal zedendelicten zelfs afgenomen. Deze regionale verschillen komen volgens Boer vooral door praktische redenen. “Er komen veel meldingen binnen van zedendelicten op festivals en evenementen. Als deze dan bijvoorbeeld niet doorgaan, kan dat al een effect hebben op de cijfers. En dat geldt ook als er ergens meer evenementen plaatsvinden.” Daarnaast lijkt het verschil ook te komen door de categorisering van zedendelicten. Boer legt dit uit: “Per eenheid kunnen aangiftes anders worden weggeschreven. Het is soms lastig te bepalen waar een misdrijf onder valt. Als een vrouw op haar billen wordt geslagen, kan dit in het systeem zowel als ‘mishandeling’ als ‘zedendelict’ worden geregistreerd.”
De toename in het aantal zedendelicten hangt dus samen met verschillende factoren. Die redenen variëren van registratie tot een veranderende beeldvorming ten opzichte van vrouwen. Het is de recente bewustwording die juist een positieve toename in het aantal zedendelicten veroorzaakt. Het is dus deels ondanks en deels dankzij de recente bewustwording dat het aantal zedendelicten toeneemt in Nederland.
(De geïnterviewde persoon voor deze productie wilde anoniem blijven. De naam is zelfverzonnen en niet gebaseerd op de realiteit)