Van protestmarsen op universiteitsterreinen of op de Dam tot digitale petities en online activisme: jongvolwassenen komen zowel online als offline steeds vaker in actie om maatschappelijke en politieke verandering te bewerkstelligen. En hiermee doen ze het anders dan eerdere generaties. Chimène Pang-Atjok (25) laat zowel op straat als via de socials van zich horen: “De politiek luistert te weinig naar verschillende meningen, dus ik voel me geroepen om op te staan.”
Uit cijfers van het CBS blijkt dat gemiddeld 44% van de jongvolwassenen tussen de 18 en 25 jaar tussen 2020 en 2023 deelnam aan minstens één politieke actie in de afgelopen vijf jaar. Dat is een stijging ten opzichte van de jaren 2012 tot 2019, toen dat percentage op 38% lag. Opvallend is dat vooral onconventionele vormen van protest ,zoals demonstraties, social media en handtekeningenacties, in opkomst zijn onder jongeren. Bij conventionele acties, zoals het benaderen van politici en politieke partijen of het bijwonen van inspraakbijeenkomsten blijft de deelname van jongeren ongeveer hetzelfde.
Volgens Chimène is het niet gek dat jongeren het voortaan op een onconventionele manier doen: “Veel mensen onderschatten de kracht van social media. Door mijn stories die ik plaats over bijvoorbeeld de BLM-beweging of de oorlog in Palestina, zijn mensen in mijn omgeving anders gaan kijken naar maatschappelijke thema’s. Sommigen sturen me een bericht via Instagram om in gesprek te gaan. Dat is waardevol.” Ook Irene van Meegen (23) herkent dat. Zij zag door haar stages voor haar studie pedagogiek de effecten van snelle doorplaatsing van kinderen in pleeggezinnen en tekende een petitie. “De ernst werd me zo duidelijk. Dat heeft me echt aangezet tot actie.”
Connected Action
Chimène en Irene zijn niet de enige die er zo over denken. Dat jongeren niet alleen fysiek, maar ook digitaal actievoeren, is volgens onderzoekers essentieel in deze tijd. Femke Kaulingfreks is bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en onderzocht de politieke betrokkenheid van Amsterdamse jongeren vanaf 16 jaar. Zij ziet social media als een belangrijke reden voor de groeiende deelname aan politieke acties en vertelde hierover tegen Trouw: “Internet biedt jongeren een relatief vertrouwde omgeving om elkaar te vinden en hun standpunt te ‘oefenen’. Er is veel online activisme en daarna is het makkelijker om naar buiten te treden.”
Hoogleraar Sociale Verandering en Conflict Jacquelien van Stekelenburg ziet hetzelfde gebeuren met fysieke protesten en vertelt in een interview tegenover EenVandaag: “Vroeger werd er geroepen: ‘Willen jullie naar de Dam, dan gaan we naar de Dam’, dan werd er een menigte gemobiliseerd en ging die groep de straat op. Tegenwoordig is dat compleet anders. Wat we nu zien gebeuren, is de logica van de Connected Action. Er wordt heel vaak actie georganiseerd via digitale netwerken. Dus niet een traditionele organisatie zoals een vakbond, maar bottom-up.”
Stem van studenten
Opvallend is dat vooral jonge hbo- of wo-opgeleiden deelnemen aan politieke acties. In 2022/2023 deden jongvolwassenen die een hbo- of wo-opleiding volgden aanzienlijk vaker mee aan zowel conventionele als onconventionele acties dan leeftijdsgenoten met basis-, voortgezet- of mbo-onderwijs. Het verschil is het grootst bij onconventionele acties: 28 procent van de jongeren met lager onderwijsniveau voerde actie, tegenover maar liefst 52 procent van de jongeren met hbo- of wo-onderwijs. Ook opvallend: jonge vrouwen zijn actiever dan jonge mannen als het gaat om politieke participatie.
Volgens historicus Lodewijk van Oord, auteur van Protesteren voor beginners, spelen studenten al decennia een centrale rol in sociale bewegingen. Hij vertelt in een interview met Folia: “Uit onderzoeken blijkt dat jongeren sneller demonsteren dan ouderen. Ik denk dat dit komt doordat je belangen verschuiven als je ouder bent. Daarnaast komen ze tijdens hun studie in aanraking met de actualiteit, via colleges, debatten, lezingen en studentenverenigingen. Jongeren zitten in een fase waarin ze nadenken over wie ze zijn, wat ze kunnen en over hoe de wereld eruitziet. Maar ook: in wat voor wereld wil ik eigenlijk leven?”
In hetzelfde interview vertelt van Oord dat in elk protest ook een generatieconflict meespeelt. Jongeren uiten niet alleen hun onvrede, maar tonen tegelijkertijd hun ambities. Ze beschikken nog niet over formele macht, maar met hun acties geven ze duidelijk aan dat ze in de toekomst een belangrijke rol willen spelen. Irene beaamt dat: “Als wij niets zeggen, verandert er niets. Sommige mensen die ik sprak, vroegen zich af of het nut heeft. Maar niks doen helpt zeker niet.”