Wie aan de Tweede Wereldoorlog denkt, denkt waarschijnlijk niet aan Suriname. Toch speelde dit land – toen nog een kolonie van Nederland – een belangrijke rol in de overwinning van de geallieerden. Door het aanleveren van grondstoffen en vrijwilligers zette Suriname zich in voor de Nederlandse vrijheid – zonder hier ooit officieel erkenning voor te krijgen. Geïnspireerd door een verhaal over haar oudoom maakte producent Naomi Wills er een film over. “Suriname was heel Oranjegezind. Kwam je aan Nederland, dan kwam je aan hen.”
“In 2020 kwam ik een artikel tegen van het Algemeen Dagblad waarin stond dat de Nederlandse regering tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘geen nikkertjes’ in het leger wilde hebben. Een van de mannen waar dat volgens het artikel op sloeg was Guillaume Kranenburg – mijn oudoom. Ik kende dit verhaal niet en heb compleet geschokt mijn moeder gebeld waarna ik voor het eerst hoorde van de rol die Suriname speelde bij de overwinning van de geallieerden,” zegt Wills.
Vrijwilligers
Guillaume Kranenburg was een van de ruim 400 Surinaamse mannen die zich in 1941 vrijwillig aanmeldden voor het Nederlandse Legioen. De Nederlandse regering wees hun diensten af uit angst dat de Zuid-Afrikaanse militairen die het Nederlandse leger ook ondersteunden zich anders zouden terugtrekken. “In Zuid-Afrika was Apartheid toen alive and kicking. Die militairen wilden niet zij aan zij vechten met zwarte soldaten,” zegt Wills.
Een 15-tal mannen weet ondanks deze brute afwijzing toch een plek te bemachtigen in de Prinses Irene Brigade. Zij werden naar Canada en Engeland gestuurd voor hun opleiding tot militair en vochten uiteindelijk mee in Operatie Overlord – de grootschalige landing van de geallieerden op de Normandische kust in 1944 die het begin vormde van de bevrijding van West-Europa. “Wat ik hier heel schokkend maar vooral ook heel mooi en inspirerend aan vind is dat deze mannen, ondanks de afwijzing van de Nederlandse regering, zich nog steeds hebben ingezet voor de goede zaak, voor de bevrijding van Nederland. Je ziet daarin ook de tijdsgeest. Suriname was heel Oranjegezind. Kwam je aan Nederland, dan kwam je aan hen,” zegt Wills.
Veel van de andere vrijwilligers werden in Curaçao gestationeerd, anderen sloten zich aan bij de marine, de Compagnie Vrouwelijke Hulpkrachten, het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) of andere vrijwilligerskorpsen.
Onontbeerlijke grondstoffen
Naast vrijwilligers leverde Suriname bauxiet, een grondstof die wordt gebruikt voor de productie van aluminium. In de Tweede Wereldoorlog werd dit metaal veelvuldig gebruikt voor de productie van vliegtuigen. De Amerikaans vliegtuigindustrie leunde zwaar op Surinaams bauxiet nadat de bauxietlevering uit Frankrijk gestopt was als gevolg van de Duitse inval in 1940. In 1943 was Suriname verantwoordelijk voor 65 procent van de bauxietlevering voor de Britse en de Amerikaanse aluminiumindustrie.
De geallieerden haalden ook hun benzine uit het Caribisch gebied. Amerika had twee oliemaatschappijen op Aruba – samen met de vestiging van Shell op Curaçao leverde dit in 1941 zo’n 80 procent van de benzine voor de geallieerden.
Film
Geïnspireerd door het verhaal van haar oudoom en de bijdrage van Suriname aan de geallieerde overwinning kwam Wills met het idee voor een film. Samen met regisseur Safi Graauw werkte ze het plan verder uit.
Teken en Zie de Wereld vertelt het verhaal van drie Surinaamse soldaten uit de Prinses Irene Brigade: Willy Wooter, Harry Davis en Guillaume Kranenburg. De film bestaat uit een mix van archiefbeelden, live action scènes en interview-opnames met Surinaamse veteranen, beschikbaar gesteld door Jules Rijssen – auteur van een boek met verhalen van Surinaamse oorlogsveteranen. Maar, benadrukt Wills, het is géén slachtofferverhaal.
“We wilden het verhaal vertellen van jonge mannen die het avontuur zochten en zich wilden inzetten voor de goede zaak. In de basis gaat dit verhaal niet over kleur of over afkomst – het gaat over jonge mensen die iets van zichzelf wilden maken, die droomden van een betere wereld. Het is heel grof dat ze nooit officiële erkenning hebben gehad voor hun inzet, maar met deze film willen wij ze eren als helden in plaats van neerzetten als slachtoffers.”
Tijdens de première op het Go Short International Film Festival in Nijmegen won de film twee prijzen. Het is nog niet bekend of en wanneer de film beschikbaar zal zijn voor het grote publiek.