Het lukte de Amerikaanse tiener Randy Gardner om tijdens een experiment in 1963 elf dagen en 24 minuten wakker te blijven. Onder begeleiding van een arts en een slaaponderzoeker ervaarde hij de gevolgen van extreem slaaptekort. Het resultaat toont waarom we onze slaap hard nodig hebben. Toch lukt goed slapen lang niet iedereen.

Het is kerstvakantie als twee tienerjongens met een voorliefde voor wetenschap samen brainstormen voor een schoolexperiment. Op de radio horen ze dat een DJ uit Hawaii het wereldrecord voor langste achtereen wakker blijven heeft behaald van 260 uur, net geen elf dagen. Dat kunnen ze wel verslaan, denken ze. Nadat de jongens, Randy Gardner en Bruce McAllister, een munt opgooien is besloten dat de eerste het proefkonijn wordt. Tegen de BBC zei McAllister “We waren idioten, weet je, jonge idioten”.  

De volgende elf dagen gebeurt er van alles, maar slapen doet Gardner niet. Het experiment van decennia geleden is vandaag de dag nog bekend, omdat het wereldrecord een basis zou leggen voor onderzoek naar slaap. Wat namelijk begon als scholierenproject werd uitgebreid met slaaponderzoeker William C. Dement van Stanford en een arts. Het record zal nooit meer verbroken worden, omdat het Guinness Book of Records geen nieuwe pogingen accepteert vanwege de gezondheidsrisico’s.

Dement voerde verschillende tests op Gardner uit, zoals zijn reuk, smaak en gehoor. Verrassend genoeg leken deze gevoeliger, of sterker ervaren. Zijn vermoeidheid zorgt voor symptomen die oplopen van prikkelbaarheid tot hallucinaties en geheugenverlies. Ondanks alles blijft hij goed kunnen basketballen. Dement vertelt de BBC: “Hij was fysiek erg fit, dus konden we hem altijd in beweging houden met een spelletje basketbal of bowlen. Als hij even zijn ogen dicht zou doen viel hij meteen in slaap.” 

Wat we weten
Nadat het experiment was afgerond en Gardner weer gezond en uitgerust naar school ging, publiceerde Dement twee studies. Hersenmetingen konden aantonen dat Gardner tijdens het laatste deel van het experiment kleine dutjes wist te doen, terwijl hij nog wakker was. Delen van zijn hersenen schakelden zichzelf tijdelijk uit, terwijl anderen hem wakker hielden. De onderzoekers dachten dat dit een goede verklaring kon zijn voor de hallucinaties die hij ervaarde. 

Inmiddels is slaaponderzoek jaren verder en weten we meer. Slaap heeft invloed op haast alles, van de ontwikkeling van onze hersenen tot ons gewicht en risico op hart- en vaatziekten. “We hebben een groot vermoeden dat meer en beter slapen resulteert in betere cognitieve vaardigheden, onder meer omdat we in onze slaap onze herinneringen vastleggen.” Zegt Barbara Sahakian, professor klinische neuropsychologie aan de universiteit van Cambridge tegen DeMorgen. 

Slaapproblemen
Maar terwijl we erachter komen hoe belangrijk onze slaap is, lijden steeds meer mensen onder slaapproblemen. In de aflevering ‘Slaap’ van NPO programma ‘Gezond of gelul?’ vertelt slaapwetenschapper Merijn van de Laar over het groeiende probleem. “We zien een toename van slapeloosheid in Nederland, in de wereld eigenlijk”. Volgens het programma zegt 1 op de 4 jongeren aan te geven problemen te hebben met slapen. Opvallend is dat aan slaaptips geen tekort is, op social media gaan tips rond zoals het slikken van magnesium of het gebruiken van een zwaartedeken. 

Saar (24) kampt in haar eigen dagelijks leven met slapeloosheid. De gevolgen zijn voor haar ingrijpend. “Het een vicieuze cirkel die begint bij een slechte nacht of een paar, de impact daarvan is dat mijn dagritme verstoord raakt en daardoor vind ik het nog lastiger om in slaap te komen in de avond. Ik studeer nog, maar door mijn slaapproblemen heb ik vertraging opgelopen en dat geeft me veel stress.” Zelf heeft ze alles geprobeerd, van melatoninepillen tot meditatie. Helaas zonder het gewenste resultaat. “Vaak merk ik juist dat het beter gaat als ik er zelf minder mee bezig ben.” 

Ook in de NPO aflevering is duidelijk dat compulsief met je slaap bezig zijn niet altijd goed is. Apps die je slaapritme bijhouden werken niet altijd even accuraat, maar kunnen wel stress opleveren. Wat voor Saar wel hielp is het verwijderen van social media en voldoende beweging krijgen op een dag. “Ik voel me daar beter door, ook al heb ik echt nog wel eens een rotnacht.”