Na de verwoestende Tweede Wereldoorlog lag Europa in puin, maar de belofte van wederopbouw en stabiliteit bracht een onverwachte bondgenoot met zich mee: de Verenigde Staten. Met het Marshallplan en de oprichting van de NAVO speelden de VS een sleutelrol in het herstel van het Europese continent. Dit artikel laat zien hoe historische keuzes Europa militair afhankelijk maakten van de VS – een afhankelijkheid die vandaag de dag nog voelbaar is, maar die ook aanleiding geeft tot nieuwe ambities op defensiegebied.
Historische Fundamenten
Aan het begin van de wederopbouwperiode was de hulp van de VS onmisbaar. Met het Marshallplan, dat in 1947 van start ging, werd Europa economisch gestimuleerd en tegelijkertijd politiek uitgelijnd op westerse waarden. Deze economische steun vormde de basis voor een bredere strategische alliantie. In 1949 werd de NAVO opgericht, een collectief verdedigingspact dat garandeerde dat een aanval op één deelnemend land als een aanval op alle deelnemers werd beschouwd. Daarmee werden Europese landen in hoge mate afhankelijk van Amerikaanse inzichten en technologie, wat hun militaire strategieën en defensiecapaciteiten mede liet bepalen door Washington.
Het stationeren van Amerikaanse troepen op Europees grondgebied versterkte deze afhankelijkheid verder. Niet alleen bood hun aanwezigheid directe afschrikking tegen potentiële vijanden, maar het illustreerde ook de technologische voorsprong van de VS. De ontwikkeling van nucleaire wapens en geavanceerde militaire systemen zorgde ervoor dat Europese landen keer op keer op Amerikaanse expertise en uitrusting vertrouwden. Zo stond de veiligheid in Europa decennialang garant voor een systeem dat in wezen door de VS was ontworpen en onderhouden.
Wat Heeft Amerika dat Europa Niet Heeft?
Recentelijk keert de Amerikaanse politiek, met uitspraken van onder meer president Trump, weer tegen Europa. Trump stelde openlijk dat Europese landen “zelf de bonnen moeten betalen” voor hun veiligheid. De impact van deze uitspraken moet nog blijken, maar ze bevestigen wel dat Europa altijd rekening moet houden met wisselende politieke prioriteiten in Washington. De militaire kracht van de VS is gebaseerd op enkele pijlers die Europa – ondanks zijn kwalitatief sterke legers – nog niet in dezelfde mate bezit. De VS beschikt over ruimere budgetten, waardoor zij investeert in geavanceerde technologieën en beschikt over een uitgebreid inlichtingenapparaat met wereldwijde dekking. Hoewel Europese landen over getrainde en moderne strijdkrachten beschikken, is het schaalvoordeel van de VS, gecombineerd met de technologische superioriteit en de intensieve samenwerking binnen de NAVO, een belangrijke reden waarom Europa nog steeds op de VS leunt.
Volgens Tom Smits, voormalig senior onderzoeker aan het Instituut voor Europese Veiligheidsstudies, moet Europa fors investeren in eigen defensiecapaciteiten om militair sterk in haar eigen schoenen te staan. “Europa dient haar defensiebudgetten aanzienlijk te verhogen zodat we kunnen investeren in nieuwe technologieën en moderne wapensystemen,” legt hij uit. Daarnaast pleit hij voor een intensievere coördinatie op het gebied van inlichtingen en een nauwere integratie van de defensiepolitiek, zowel binnen de NAVO als via Europese samenwerkingsverbanden zoals PESCO. “Een gecoördineerde aanpak en gedeelde strategische planning zijn cruciaal om snel en effectief te reageren op hedendaagse dreigingen,” besluit hij.
Europese Ambities: Naar een Eigen Veiligheidsstructuur
De historische afhankelijkheid van de VS heeft in Europa geleid tot een hernieuwde ambitie om de eigen defensiecapaciteiten te versterken. In tijden van geopolitieke onzekerheid willen Europese landen meer ruimte creëren voor een eigen strategische besluitvorming en minder afhankelijk zijn van een bondgenoot met wisselende politieke prioriteiten.
Een belangrijk onderdeel van deze heroriëntatie is ook de significante verhoging van de defensiebudgetten. Steeds meer Europese regeringen erkennen dat een moderne, zelfstandige defensie-investering noodzakelijk is. Door meer geld uit te geven aan onderzoek, ontwikkeling en de aanschaf van eigen geavanceerde wapensystemen, beogen zij niet alleen een sterkere eigen defensie, maar ook een betere onderhandelingspositie binnen de NAVO.