In de afgelopen tien jaar is het opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking aanzienlijk gestegen. Vooral vrouwen maken een inhaalslag: zij zijn niet alleen vaker hoogopgeleid dan voorheen, maar de groei onder hen is ook twee keer zo groot als bij mannen. Hiermee is een duidelijke verandering in onderwijstrends van de afgelopen decennia zichtbaar.
Een stijgende trend in hoger onderwijs
De toename van het aantal hoogopgeleide Nederlanders is een trend die al langer zichtbaar is. Steeds meer mensen volgen een hbo- of wo-opleiding, wat resulteert in een hoger gemiddeld opleidingsniveau. Volgens recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft inmiddels meer dan dertig procent van de Nederlandse bevolking tussen de 25 en 75 jaar een hbo- of wo-diploma op zak. Tien jaar geleden lag dit percentage nog aanzienlijk lager.
De groei is echter niet gelijk verdeeld tussen mannen en vrouwen. Vooral onder vrouwen is een sterke stijging waarneembaar. Waar tien jaar geleden mannen nog de overhand hadden in het aantal hoogopgeleiden, is deze verhouding nu gekanteld. Vrouwen hebben mannen niet alleen ingehaald, maar ook ingehaald met een indrukwekkend tempo: de groei van het aandeel hoogopgeleide vrouwen is maar liefst bijna twee keer zo groot als die van mannen. Waar de mannen met een hbo- of wo-diploma “maar” met vier procent is gestegen in de afgelopen 10 jaar, ligt de stijging bij vrouwen in diezelfde periode op 7,5 procent.
Vrouwen maken een inhaalslag
Er zijn meerdere verklaringen voor de sterke stijging van hoogopgeleide vrouwen. Een van de belangrijkste factoren is de toegenomen deelname van vrouwen aan het hoger onderwijs. Al sinds de jaren negentig nemen meer vrouwen dan mannen deel aan hbo-opleidingen en sinds 2006 geld dit ook voor wo-opleidingen. Dit verschil zet zich de laatste jaren verder door, waardoor de kloof met mannen steeds groter wordt. Het is dan ook dat sinds 2017 vrouwen gemiddeld hoger opgeleid zijn dan mannen.
Daarnaast speelt ook de maatschappelijke verandering een rol. De traditionele rolverdeling tussen mannen en vrouwen is de afgelopen decennia veranderd, waarbij vrouwen steeds meer gestimuleerd worden om een hogere opleiding te volgen en een carrière op te bouwen. Bovendien zijn beroepen waarin vrouwen oververtegenwoordigd zijn, zoals de zorg en het onderwijs, steeds vaker op hbo- of wo-niveau georganiseerd. Hierdoor is het voor vrouwen niet alleen aantrekkelijk, maar soms ook noodzakelijk om een hogere opleiding te volgen.
Gevolgen voor de arbeidsmarkt
De stijging van het aantal hoogopgeleide vrouwen heeft ook gevolgen voor de arbeidsmarkt. Steeds meer vrouwen bekleden hogere functies in bedrijven en instellingen, en het aantal vrouwelijke leidinggevenden neemt toe. Toch blijft er een loonkloof bestaan: vrouwen verdienen gemiddeld nog steeds minder dan mannen, zelfs met een vergelijkbare opleiding en ervaring. Volgens het CBS komt dit onder andere dat vrouwen vaker dan mannen een stapje terug nemen wanneer er kinderen geboren worden. Het krijgen van kinderen gaat voor een deel van de vrouwen niet alleen gepaard met minder werkuren, maar ook met carrière onderbrekingen en minder kansen op promotie.
Er is nog wel een kloof te zien in welke sector hoogopgeleiden mannen en vrouwen terecht komen na hun studie. Zo komt bijvoorbeeld de groei van software- of applicatieontwikkelaar voornamelijk voor rekening van hoogopgeleide mannen; de groei van sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders betreft vooral hoogopgeleide vrouwen.
De verwachting is dat de trend van steeds hoger opgeleide Nederlanders zich de komende jaren zal voortzetten. Wat vaststaat, is dat het Nederlandse opleidingsniveau een stijgende lijn vertoont, en dat vrouwen hierin de afgelopen tien jaar een opvallende koppositie hebben ingenomen. Een ontwikkeling die niet alleen invloed heeft op het onderwijs, maar ook op de arbeidsmarkt en de samenleving als geheel.