In een tijd waarin de berichten over ontlezing je om de oren vliegen, is er goed nieuws in boekenland. Sinds een aantal jaar zitten boekhandels en bibliotheken namelijk in de lift. Waar komt die stijging vandaan?
De trend is onmiskenbaar: na een jarenlange afname in het aantal boekhandels, is er in 2022 een omslagpunt. Sindsdien komen er steeds meer bij. Sterker nog: van alle winkels is de stijging bij boekhandels relatief het grootst, zo blijkt uit cijfers van het CBS uit 2023.
Ook boekhandels die al jaren bestaan merken de toegenomen klandizie, bijvoorbeeld tijdens afgelopen Boekenweek van 12 tot 23 maart. “Het was zo druk dat we al snel door de boekenweekgeschenken heen waren, we moesten klanten echt nee verkopen”, vertelt Rutger van Heijden, boekverkoper bij boekhandel De Vries Van Stockum in Haarlem.
Positief nieuws over de boekenbranche is opvallend, want uit wetenschappelijk onderzoek blijkt keer op keer dat het slecht gesteld is met het leesgedrag van de gemiddelde Nederlander. Zo constateert Stichting Lezen dat “elke generatie minder leest dan die ervoor”. Dat heeft tot gevolg dat het leesniveau van jongeren snel afneemt: uit internationaal onderzoek uit 2022 blijkt dat een op de drie vijftienjarigen een te laag leesniveau heeft om goed mee te komen in de maatschappij.
BookTok en #steunjeboekhandel
Toch ligt een deel van de verklaring waarom het zo goed gaat met de boekhandel juist bij die jongere generatie. Sander Bax, hoogleraar Nederlandse literatuur en cultuur aan de Universiteit Leiden, legt dat uit: “Tijdens corona hebben veel Gen Z’ers die daarvoor nauwelijks lazen het boek ontdekt, vooral door sociale media. Dat is een nieuw publiek voor boekhandels.”
Boekverkopers zien dit publiek terug in de winkel. Bij boekhandel Kooyker in Leiden hebben ze er speciaal de kast met Young Adult boeken voor uitgebreid. Jongeren komen vooral voor boeken die viraal gaan op BookTok, het gedeelte van TikTok waar gebruikers bijvoorbeeld filmpjes met boekentips delen. “Het is voor deze groep heel belangrijk dat een boek er mooi uitziet. Wij hebben op die manier echt profijt van BookTok”, vertelt Inge van Es, boekverkoper bij Kooyker.
Alleen de toegenomen interesse van Gen Z is echter niet genoeg om alle groei bij boekhandels te verklaren. Van Es ziet de oorzaak voornamelijk in een hernieuwde waardering voor de fysieke winkel sinds de coronapandemie. Tijdens de lockdowns werd dit sentiment extra versterkt door gerichte campagnes. Zo spoorden mensen elkaar begin 2021 op X met het bijschrift #steunjeboekhandel aan om bij lokale boekhandels boeken te bestellen.
Na corona is dit bewustzijn voor lokaal kopen blijven hangen. “Als klanten boeken bestellen in onze webshop, vragen ze vaak na of de opbrengst dan wel écht bij onze winkel komt”, vertelt Van Es, “dat is een paar euro duurder dan bij bol.com, maar de gunfactor is sinds de pandemie heel sterk.”
Gratis abonnementen
Naast boekhandels merken ook bibliotheken een duidelijke breuk met de dalende trend van het afgelopen decennium. Hoewel het absolute aantal bibliotheken nog steeds daalt, trekt de bibliotheek steeds meer abonnees en worden er meer boeken uitgeleend.
Vooral bij de jeugd is deze stijging overduidelijk. In 2023 werden bijna veertig procent meer boeken uitgeleend aan minderjarigen dan in 2021. Volgens de NOS is dat vooral omdat een abonnement voor kinderen en jongeren de afgelopen jaren aantrekkelijker is geworden: sinds 2022 is wettelijk vastgelegd dat een abonnement bij de bibliotheek voor minderjarigen gratis moet zijn. Bovendien geven veel bibliotheken jongeren ook nadat ze volwassen zijn geworden kortingen.
Ilona Rombouts, collega van Inge van Es bij Kooyker, heeft nog een verklaring voor de toegenomen uitleen van jeugdliteratuur. Juist omdat er de afgelopen jaren zoveel negatieve berichtgeving over het leesniveau van kinderen is, vermoedt zij dat meer ouders het belang van lezen inzien. Ze ziet die ouders vaak langskomen in de winkel, maar kinderboeken kan je ook goed bij de bibliotheek lenen. Sander Bax vindt het lastiger om met een verklaring te komen, “maar het begint meteen te kriebelen om hier onderzoek naar te gaan doen.”