Het aantal studenten in het hoger onderwijs is de afgelopen decennia flink gegroeid, maar recente cijfers laten zien dat dit de laatste paar jaar ietwat stagneert. Vooral in het hbo is er een lichte daling te zien na een piek rond 2021, terwijl het wo redelijk stabiel blijft. Daarnaast zijn er opvallende regionale verschillen in de verdeling van hbo- en wo-studenten. Wat kunnen deze data ons vertellen over de trends en regionale verschillen in het hoger onderwijs?
Uit cijfers van het CBS blijkt dat het aantal studenten in het hoger beroepsonderwijs (hbo) en wetenschappelijk onderwijs (wo) de afgelopen twee decennia sterk is toegenomen. Waar er in 2000 nog zo’n 312.700 hbo-studenten waren, zijn dat er anderhalf jaar geleden 460.500 geworden. Ook het aantal wo-studenten is aanzienlijk gegroeid naar circa 344.000 studenten ten opzichte van de 166.300 studenten in 2000.
Daarnaast kan geconstateerd worden dat er een duidelijke piek is in het aantal inschrijvingen in 2021, waarna er bij het hbo een lichte daling wordt ingezet en het aantal wo-studenten stagneert. Volgens onder andere Universiteiten van Nederland en het rapport Talent op de juiste plek van Rijksoverheid is de piek in 2021 veelal te danken aan de COVID-19-periode. Door het coronavirus waren de exameneisen minder streng, waardoor meer leerlingen door konden stromen naar het hoger onderwijs. Bovendien was een tussenjaar in deze periode voor veel jongeren geen reële optie, aangezien reizen werd afgeraden en er door lockdowns en onzekerheden weinig banen beschikbaar waren.
Regionale verschillen
De verdeling van hbo- en wo-studenten verschilt sterk per provincie. De provincie Zuid-Holland heeft met 177.430 hbo- en wo-studenten de meeste studenten in het hoger onderwijs, gevolgd door Noord-Holland. In deze twee provincies is de verdeling tussen hbo- en wo-studenten vrijwel gelijk, terwijl in provincies als Friesland en Zeeland ruim 8 op de 10 studenten in het hoger onderwijs een hbo-opleiding volgen in plaats van een wo-opleiding.
Volgens ArbeidsmarktInZicht kunnen de oorzaken voor deze regionale verschillen liggen in het feit dat er in de Randstad grote studentsteden liggen, en er bovendien veel (inter)nationale bedrijven en instanties zitten waar veelal hoogopgeleiden voor worden gevraagd, terwijl dit in provincies als Friesland en Zeeland minder aan de orde is.
Wat is voor jongeren een reden om wel of juist geen hoger onderwijs te volgen?
Jesse (22) uit Utrecht heeft tijdens de coronaperiode zijn eindexamens gehaald van de havo, maar besloot om te wachten met studeren tot na de coronaperiode. “Na de middelbare school kreeg ik bij een kennis om ervaring op te doen in de bouw. Dit verdiende erg goed en ik haalde er veel plezier uit.” Jesse geeft aan dat het werk voor het oprapen ligt in de bouw, en dat het studeren voor hem hoogstwaarschijnlijk geen optie meer is. “Als ik nu nog een hbo-opleiding ga volgen, verdien ik over 10 à 15 jaar het salaris dat ik nu al verdien, dus waarom zou ik dat doen?”, aldus de Utrechter.
Mart (23) uit Zoetermeer besloot juist wel om te studeren na het afronden van de middelbare school. “Ik wilde eigenlijk een tussenjaar nemen en een rondreis maken in Azië, maar door alle maatregelen ben ik maar gaan studeren. Ik ben nu een jaar klaar, en achteraf was het best relaxed; de helft van mijn lessen was online, dus kon ik veel afspreken met vrienden en had ik tijd over voor andere zaken”. Wel geeft hij aan dat er ook nadelen waren aan het studeren in de COVID-19-periode: “Het was met regelmaat erg lastig om motivatie te vinden om aan de slag te gaan. Ik staarde maar wat naar mijn laptop, en je voelt je lang niet altijd gezien in online lessen.”
Al met al is er dus een duidelijke piek te zien in het aantal hbo- en wo-studenten rond 2021, waar COVID-19 een aanzienlijke rol in heeft gespeeld, maar er zijn dus ook regionale verschillen. De recente daling in hbo-studenten kan gevolgen hebben voor de toekomst van het hbo, mede doordat het mbo meer gestimuleerd wordt vanuit de overheid en allerlei maatschappelijke instanties en initiatieven. Daarnaast moet de toekomst uitwijzen welk effect de bezuinigingen op het hoger onderwijs voor gevolgen gaan hebben op de instroom hbo- en wo-studenten.