Toen Rusland in 2022 Oekraïne binnenviel, kwam de steun van de Verenigde Staten snel op gang. Wapens, financiële hulp en diplomatieke druk maakten de Amerikanen al snel een van de belangrijkste spelers in het conflict. Maar de rol van de VS in de oorlog begon niet op die dag. Al sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie hebben de Amerikanen niet alleen de relatie tussen Rusland en Oekraïne beïnvloed, maar inmiddels ook de verhoudingen binnen de NAVO en tussen de VS en Europa op scherp gezet.

Als startpunt van de betrokkenheid van de VS kan goed de ondertekening van het Memorandum van Boedapest genomen worden. Met dit verdrag tussen Oekraïne, Rusland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk werd onder andere besloten dat de drie laatstgenoemde landen de soevereiniteit van Oekraïne zouden respecteren, geen geweld tegen dit land zouden gebruiken en het te hulp schieten als het zich in een nucleaire oorlog zou bevinden. Inmiddels zijn we 31 jaar en meerdere schendingen van het verdrag verder. Wat zegt dit over de spanningen op het wereldtoneel nu en in de toekomst? Rusland schond het verdrag in 2014 met de annexatie van de Krim en sinds 2022 met de invasie van Oekraïne. Nu de VS heeft laten zien dat ze kunnen stoppen met militaire steun is de vraag hoeveel dat verdrag uit de jaren negentig nog waard is. Als Rusland nucleaire aanvallen zou plegen, biedt de VS dan nog wel de steun waaraan het verdrag het land bindt?

Dr. Andrew Gawthorpe, expert op het gebied van Amerikaanse politiek en internationale betrekkingen, vertelt dat het erop lijkt dat de VS steun aan Europa in het algemeen zo veel mogelijk zal willen beperken. “Donald Trump ziet Europa niet als een continent vol bondgenoten, maar als een continent met geopolitieke rivalen, terwijl hij een goede relatie met Rusland lijkt te willen.” Hij legt uit dat Europese landen zich moeten voorbereiden op verminderde steun van de Verenigde Staten en op economische oorlogsvoering door middel van importtarieven, zoals Trump al in China, Mexico en Canada aankondigde.

Maar de Trump-regering wil nog meer. Al hebben ze daar, zo lijkt het, geen directe invloed op, legt Gawthorpe uit. “Veel mensen in Trumps regering zien graag de opkomst van extreemrechtse regeringen in Europa, wat suggereert dat ze misschien zullen proberen om meer centristische regeringen te destabiliseren.”

Toen het Oekraïense schiereiland de Krim werd geannexeerd door Rusland in 2014, haalde Oekraïne artikel 1 van het Boedapest Memorandum erbij: respecteer het land Oekraïne en haar grenzen. Rusland verdedigde zich door te stellen dat Oekraïne niet meer de staat is waarmee Rusland ooit het verdrag mee heeft gesloten. Na de annexatie zeiden veel Westerse landen juist dat Rusland het verdrag had geschonden en de VS kwam met militaire en financiële steun aan Oekraïne en sancties tegen Rusland. Deze sancties kwamen van de Democratische president Barack Obama. De volgende Democratische president, Joe Biden, legde Rusland ook sancties op en gaf steun aan Oekraïne. Zijn opvolger Trump pakt het anders aan en wil onderhandelen met Rusland.

Volgens Gawthorpe wist Biden dat de oorlog ging eindigen in onderhandelingen. “Biden wist dat de tijd aan het dringen was voor Oekraïne. Als Trump president werd, zou het een stuk lastiger kunnen worden om steun te verkrijgen via het Congres.” Hij legt uit dat Poetin juist wilde wachten met onderhandelingen tot Trump president zou zijn, omdat dat hem veel gunstiger uitkomt. Gawthorpe denkt echter dat had Kamala Harris de verkiezingen gewonnen, dat de oorlog ook was uitgelopen op onderhandelingen, maar dat die op een hele andere manier waren verlopen dan nu.

De schommelende driehoeksverhouding tussen de VS, Oekraïne en Rusland neemt dus opnieuw nieuwe wendingen. Van een ruzie tot het weer bijleggen en van stoppen met militaire steun tot het toch terugdraaien: het is lastig te voorspellen waar het verhaal naartoe leidt. Gawthorpe: “Het Amerikaanse beleid bevindt zich in een periode van onvoorspelbaarheid die we sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer hebben gezien. Het is onmogelijk om precies te voorspellen waar het zal eindigen.”