Zoals elke Leidenaar ongetwijfeld heeft kunnen merken is Zuid-Hollands gebruikelijke vervoerder Arriva in december vervangen door Qbuzz en is die overname allesbehalve soepel verlopen. Heeft de provincie een grote fout gemaakt met het aanwijzen van de nieuwe vervoerder, of had Qbuzz echt hele grote pech en hebben ze het naar omstandigheden nog aardig goed gedaan? In dit artikel onderzoeken we de oorzaken van Qbuzz’ ruige start en hebben we op een tijdlijn alle gebeurtenissen overzichtelijk en in detail op een rijtje gezet.
Toen Qbuzz eind vorig jaar werd gekozen, leek alles nog erg veelbelovend. Arriva’s concessieperiode, die in totaal elf jaar heeft geduurd, zou oorspronkelijk al aflopen in 2022 maar werd verlengd omdat de vervoerder goede stappen zette op het gebied van duurzaamheid. Toen provincie Zuid-Holland op zoek ging naar een nieuwe concessiehouder werd Qbuzz boven Arriva, EBS en Transdev precies vanwege deze belofte van duurzaamheid. De komdende dertien jaar zou Qbuzz volledig emissievrij vervoer leveren en meer bussen laten rijden met betere verbindingen. Dat waren Qbuzz uitgangspunten: snel, frequent, comfortabel en schoon.
Qbuzz eerste dag als nieuwe vervoerder was echter allesbehalve dat. Ze waarschuwen op hun eigen website al uitgebreid over de gebreken: de bussen hebben geen werkende in-en-uitcheckapparatuur en geen schermen met reisinformatie. Erg lastig dus om nieuwe lijnen en nieuwe routes te navigeren. Sommige van de lijnen worden gereden door touringcarbussen in plaats van normale lijnbussen. Deze touringcars zijn niet rolstoeltoegankelijk en lastig te herkennen als lijnbus. Naast dit alles was er veel vertraging en rituitval wat vaak slecht aangegeven wordt. De rare verhalen rijzen de pan uit: zo slaan bussen haltes schijnbaar willekeurig en soms weten chauffeurs zelf de weg niet eens of rijden per ongeluk verkeerd. Dat zorgt voor last-minute rituitval die vaak helemaal niet wordt aangegeven. Student Floor (22) kon bijvoorbeeld lang wachten op lijn 9 richting Bio Science Park maar de bus kwam nooit aan. De borden op het station bleven haar valse hoop geven doordat er aangeduid bleef staan dat de bus nu of over enkele minuten zou komen.
Qbuzz kende meerdere grote tegenslagen naar aanloop van deze ramp. Belgisch busbedrijf Van Hool ging maanden voordat Qbuzz het vervoer zou overnemen plots failliet. Qbuzz had 166 bussen bij het bedrijf besteld die niet meer geleverd zouden worden. Om dit te remediëren haalde Qbuzz, in afspraak met de gemeente, oude dieselbussen van stal. Hierdoor werd een van hun belangrijkste beloftes, emissievrij rijden, meteen al verbroken. De dieselbussen zijn echter een tijdelijke oplossing. Qbuzz bestelt de missende Van Hool-bussen bij het Chinese bedrijf Yutong die in de loop van maart de dieselbussen zullen vervangen.
Op hun eigen site maakt Qbuzz echter nooit melding van het faillisement van Van Hool of hun bestelling bij Yutong. Wat ze zelf vermelden als oorzaak van hun desastreuse start is het volgende: “Vlak voor de start op 15 december werd duidelijk dat wij door leveringsproblemen van onze leverancier maar 31 van de 140 bestelde Iveco bussen konden inzetten.” Iveco is een Italiaans busbedrijf waarbij Qbuzz eind 2023 al deze bestelling plaatste. Het is onduidelijk wanneer precies is gebleken dat het bedrijf zo’n 100 bussen minder zou leveren dan de bedoeling was. Het lijkt er in elk geval op dat pas na deze uitval de noodzaak kwam om touringcars te laten rijden en ritten op het laatste moment te laten vervallen.
Een gebrek aan bussen legt echter nog niet uit waarom er lijnen vermeld worden die nooit aankomen. Het excuseert ook niet het verkeerd rijden of buschauffeurs die hun eigen route niet eens weten. De provincie heeft een onderzoek gestart die dezelfde vraag stelt als dit artikel: Hoe heeft dit zo mis kunnen gaan en had Qbuzz het kunnen voorkomen? Het is immers wel enorme pech dat beide bedrijven waarbij Qbuzz hun bussen had besteld grote leveringsproblemen hebben. Maar kan je nog wel van toeval spreken als het niet één, maar twee keer gebeurd?
De gemeentes van Zuid-Holland zijn in elk geval nog verre van tevreden en willen vooral verbetering zien. Ze wijzen met de vinger naar de provincie en die hebben besloten om Qbuzz sancties op te leggen in de vorm van een fikse boete. Om álle problemen van Qbuzz te noemen valt simpel gezegd buiten de reikwijdte van dit artikel. Zo zijn er ook veel klachten vanuit Friesland waar de busmaatschappij ook het vervoer levert. Daarnaast springen enkele linkse Statenleden op deze chaos van Qbuzz om erop te wijzen dat concessiewisselingen altijd wel rommelig verlopen en vervoer misschien helemaal niet door bedrijven, maar gewoon door provincies zelf geregeld moeten worden. Antwoorden op alle vragen zullen we nu niet krijgen. Het valt in elk geval te hopen dat Qbuzz de waarheid vertelt en dat de klachten zullen verdwijnen wanneer ze eindelijk al hun bussen geleverd krijgen.