Presentatie hoofdlijnenakkoord 2024. Bron: Tweede Kamer (CC-BY-NC 4.0)

De formatie is sinds november 2023 onderweg en lijkt bijna aan zijn einde te komen. Na vele gesprekken, hobbels, onderbrekingen lijkt het coalitieakkoord in zicht. Wat is er in deze lange periode gebeurd en wat hebben de formerende partijen nu daadwerkelijk bereikt?

Na lang verkennen, praten en formeren zijn we nu geland bij het ‘hoofdlijnenakkoord’ van het aanstaande rechtse kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB. Het vertrouwen binnen de politiek, spanningen tussen partijen en de toenemende druk vanuit de samenleving maakt een formatie niet makkelijk. Hoe is de formatie verlopen en welke hobbels hebben de vier partijen onderweg moeten trotseren om tot dit zogenoemde hoofdlijnenakkoord te komen?

Hobbels

De formatie lijkt nu te zijn geslaagd en daarmee bijna op zijn eind te komen, maar de weg naar het nieuwe akkoord was niet zonder slag of stoot. Opvallend was de gestaakte formatiepoging in februari, toen NSC van de onderhandelingstafel weg liep. Pieter Omtzigt, voorman van de partij, kwam met de verklaring dat hij zou zijn geschrokken van de huidige staat van de rijksfinanciën en dat hij daarom niet (meteen) verder wilde praten over een kabinet. De andere partijen reageerden verbaasd op het besluit van Omtzigt en ook toenmalig verkenner Plasterk was erg verrast. Daarnaast gooide de aangenomen Spreidingswet veel olie op het vuur. Bijna alle formerende partijen zien de wet niet zitten, maar de VVD gaf in de Eerste Kamer toch de doorslaggevende stem. Tot grote irritatie bij PVV, NSC en BBB.

Hoofdlijnenakkoord

In het nieuwe hoofdlijnenakkoord genaamd ‘hoop, lef en trots’ presenteerden de onderhandelende partijen hun politieke plannen voor de komende kabinetsperiode. Een aantal opvallende zaken zijn met name de halvering van het eigen risico in de zorg vanaf 2027 en de zeer strenge voorwaarden voor asiel, waarmee ook de Spreidingswet weer wordt teruggetrokken. Ook wil het nieuwe kabinet 100.000 woningen per jaar erbij bouwen om de druk op de woningmarkt te verlichten, de onroerend-zaak belasting maximeren en de steun voor Oekraïne in de oorlog blijft overeind.

Praktijk

Maar hoe kijkt de lokale politiek naar de huidige plannen? Zijn deze op termijn wel haalbaar en wat is hiervoor nodig? Niek Heijne, fractievoorzitter van D66 in de gemeente Hoorn, is erg kritisch op de plannen. ‘Het is een vervelend rechts akkoord. Ik zou het bijna flauw-rechts noemen. Het voelt heel erg als heel drastisch willen afrekenen met wat de partijen als ‘links beleid’ beschouwen. Dit lijkt mij sowieso wat ironisch na zo veel jaar VVD-beleid. Ik heb het dan met name over de terugkeer naar 130 kilometer per uur op de snelweg en de terugkeer van de goedkopere rode diesel voor de boeren.’

‘De grootste problemen voor gemeenten met dit regeerakkoord wordt volgens mij het vraagstuk rondom asiel. De spreidingswet wordt teruggedraaid, een wet die nota bene van een VVD-minister komt. Maar nergens staat hoe partijen de werkelijkheid wél onder ogen willen komen. Van dat soort struisvogelpolitiek raak je op de middellange termijn lokaal enorm in de knoop.’

De regio D66 West-Friesland heeft onlangs een gezamenlijke reactie uitgebracht op het hoofdlijnenakkoord. Deze is te lezen op de website van de partij.