De waterhyacint

In 2013 werd de Aziatische bosmug voor aangetroffen in Lelystad. De exotische mug die virussen bij zich kan dragen, breidde zijn leefgebied bijzonder snel uit. Van 2017 tot 2020 was de mug ook in Zeewolde, Urk en Valkenburg vindbaar. Het risico dat de mug een virus bij zich zou dragen was volgens de NWVA uiterst klein, maar wel werd er in 2020 de eerste besmetting geconstateerd van het westnijlvirus door de beet van een inheemse mug. 

Die muggen vliegen niet zomaar vanuit Afrika hierheen. De Nederlandse bodem heeft een gunstig vestigingsklimaat gecreëerd voor deze vliegende virusjes: de import van tropische planten.

Dr. Emily Strange en Dr. Michiel Veldhuis van het Leiden WildCo Lab doen precies hier onderzoek naar. 

Tapijt over het water

De planten in kwestie komen uit Zuid-Amerika. Het zijn waanzinnige planten (zie afbeelding) die in ons land de laatste decennia steeds vaker schade toe brengt. Maar hoe? De planten zijn zo uniek dat ze niet in toom worden gehouden door andere planten en dus ook snel kunnen groeien. In Europa, maar ook Afrika zijn er namelijk geen ‘natuurlijke’ drijvende planten. 

Ze verspreiden zich zo snel dat ze een heel tapijt over het water kunnen leggen en het hele water koloniseren. Niet alleen zijn de bladeren een goede voedingsbodem voor de eitjes van muggen, ook blokkeren ze het licht voor de planten onder water die het vervolgens moeilijk krijgen om letterlijk te ademen. De planten onder water, de natuurlijke vijand van muggen, worden zo uit het ecosysteem gezet en vervangen door tropische uitheemse waterplanten. 

“Ze klonen zichzelf”

De waterplanten groeien niet alleen snel, ze groeien ook heel goed in ‘vervuild water’. Het water in Nederland bevat in theorie veel te veel van de voedingsstoffen stikstof en fosfor. We gebruiken zo veel chemicaliën in Nederland om ervoor te zorgen dat onze gewassen niet aangegeten worden en gebruiken zo veel mest dat deze stoffen in omliggend water terecht komen waar exotische planten floreren.

Grotendeels ligt het in stand houden van deze planten dus aan het agrarische systeem en de waterschappen. Maar geef je ze 1 vinger, dan nemen ze je hele hand. De planten weghalen heeft namelijk geen zin: “ze groeien door zichzelf te klonen, ze kunnen wortels hebben van tot 2 meter lang. Als je 99.9 procent van de plant uit het water schept en maar een splinter achterlaat ziet het er hetzelfde uit als het jaar ervoor. Als de omstandigheden goed zijn kunnen ze hun biomassa verdubbelen”, legt Strange uit. 

‘EU list of concern’

De waterplanten zijn bezig om zich over heel Europa uit te waaieren. “Veel van hen worden opzettelijk verspreid omdat ze zo mooi zijn”, vertelt Stange. “Door vogels, visuitrusting en wandelaars komen sporen overal terecht.” 

Dat is zo zorgwekkend dat de planten op de “EU list of concern” staan, maar daar wordt veel te weinig over gecommuniceerd of geïnformeerd legt Strange uit. En waar de planten gaan, gaan de muggen. “Het klimaat verandert, het wordt warmer op aarde en zo verschuift het leefgebied van muggen naar het noorden waar het voorheen te koud was.” 

Slechte en goede planten

De gevolgen zijn enorm, maar in Europa wordt het probleem niet al te serieus gevonden. “Als mensen zich zorgen gaan maken is het al een heel groot probleem”, vertelt Strange. Maar het is nog niet verloren: “Een ongebalanceerd ecosysteem is een teken dat we er niet goed voor zorgen. Er zijn geen slechte of goede planten maar het vooral belangrijk dat er een hoge mate van biodiversiteit heerst zodat er een gezonder systeem ontstaat. Dat zijn ecosystemen die beter bestand zijn tegen invasies”, legt Strange uit. En dat niet alleen: “Het is zo belangrijk dat mensen zich bewuster worden van de risico’s die we lopen als het zo doorgaat. We moeten beter begrijpen hoe we een gezond ecosysteem kunnen managen en daar onze regels en het beleid op afstemmen.” 

En daarvoor doet Strange onderzoek in de onderzoeksgroep: (naam). Het laatste onderzoek wat gedaan is naar de relatie tussen tropische planten en muggen stamt uit 1932, de tijd dringt dus voor meer kennis en meer actie.