Een van de meest controversiële en betwiste onderwerpen in Amerika is het recht op abortus. Terwijl deze kwestie vaak wordt gezien door de lens van religie, ethiek en individuele vrijheid, is er mogelijk een diepere, minder belichte dimensie die wortelt in het Amerikaanse slavernijverleden. Na een uitspraak van het Hooggerechtshof begin april 2024 zal de staat Arizona abortus in bijna alle gevallen verbieden. De wet waarop deze uitspraak is gebaseerd is opgesteld in 1864: een jaar voordat de slavernij in de Verenigde Staten afgeschaft werd. Het voelt als terug in de tijd. Toch is abortus een van de belangrijkste terugkomende onderwerpen op de huidige Amerikaanse politieke agenda.
De Verenigde Staten hebben een geschiedenis van diepgaande raciale ongelijkheid en onderdrukking. In een land waar de erfenis van slavernij nog steeds voelbaar is, blijven de littekens van deze periode ook nog steeds zichtbaar in de huidige maatschappij. “Er is geen directe link tussen slavernij en de huidige situatie rondom abortus in de Verenigde Staten, maar er zijn wel duidelijke parallellen zichtbaar”, zegt Damian Alan Pargas, hoogleraar Amerikaanse Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. “De huidige (anti-)abortuswetten hebben vooral te maken met de opkomst van christelijke lobbygroepen en hun actieve rol in de politiek sinds 1970, vooral in het zuiden en westen van de Verenigde Staten, maar parallellen tussen abortus en slavernij als ‘door de staat goedgekeurde controle over iemand zijn lichaam’ zijn er zeker.”
De slavernijperiode duurde tot het akkoord van het dertiende amendement in 1865, na het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog. Toch werden in alle zuidelijke staten tussen 1881 en 1914 wetten doorgevoerd die in de praktijk een volledige scheiding van rassen in het publieke leven mogelijk maakten. Deze wetten staan bekend als de ‘Jim Crow-wetten’. De situatie zou pas in de jaren zestig van de 20ste eeuw veranderen.
Machtsverhoudingen
Abortus was in geen groot onderwerp van significante controverse in antebellum Amerika, in de periode van de slavernij. Voor de vrije gemeenschap waren er weinig tot geen specifieke abortusregels voor vrouwen. Wel werd abortus over het algemeen als immoreel beschouwd. “De meeste mensen hielden vast aan de traditionele Protestants-christelijke ideeën. Abortus was mogelijk, maar was door de invloed van de Christelijke kerk nog steeds sociaal en juridisch problematisch. Deze idealen zouden later wel de basis leggen voor de strenge wetgeving in de 21e eeuw”, legt Pargas uit.
Voor slaven was abortus wel verboden. “Het was voor slavenhouders belangrijk om de slavenpopulatie te groeien. Slavinnen pleegden vaker abortus dan witte vrouwen, maar dan vooral stiekem”, vertelt Pargas. “Het ging bij dit verbod vooral over het controleren van slaven, in plaats van het verbieden van abortus.”
Een voorbeeld van deze manier van controle uitoefenen is het verhaal van de veertienjarige Celia, die in 1850 in bezit kwam van Robert Newsom. Tijdens een van Newsoms verkrachtingpogingen vermoordde Celia hem met een stok. De rechtbank gaf haar de doodstraf, omdat ze een slaaf was – geen mens – en dus de avances van haar meester niet mocht afwijzen. “Het voorbeeld van Celia verduidelijkt dat slaveneigenaren niet alleen seksuele controle hadden over hun slaven, maar volledige controle over hun gehele leven”, oppert Pargas. “Dat slaven niet als persoon werd gezien, maar als bezit, en niet als mens of lid van de samenleving, illustreert wel hoe zij werden gecontroleerd in die tijd. Controle kwam niet alleen vanuit de bezitter, maar ook vanuit de staat en rechtbank.”
Na de afschaffing van slavernij
Het huidige Amerikaanse abortusbeleid vertoont nog steeds parallellen tussen huidige mechanismen en vroegere praktijken van slavernij, waarbij de staat controle uitoefent over de lichamen en beslissingen van individuen. Een voorbeeld hiervan is Hyde Amendment, dat ervoor zorgde dat het door de overheid gefinancierde Medicaid niet zomaar meer abortussen mocht dekken. Planned Parenthood betoogt daarnaast dat Hyde met name de reproductieve vrijheid van zwarte en Latino mensen beperkt. De Roe v. Wade-uitspraak in 2022 betreft volgens Planned Parenthood vooral nadelige gevolgen voor zwarte vrouwen. Meer zwarte vrouwen wonen in staten die waarschijnlijk abortus zullen verbieden, en zij die in zuidelijke staten wonen – met de strengste wetten – zullen de grootste impact ondervinden. Data uit 2019 van het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention wijzen tot slot op de relatief hoge abortuscijfers onder zwarte vrouwen als gevolg van ongelijkheden in de toegang tot gezondheidszorg in achtergestelde gemeenschappen.
Reproductieve rechten blijven een onderwerp dat de Amerikaanse politiek tot hoge emoties werkt. De kwestie heeft niet alleen de Verenigde Staten in bedwang: ook op internationale schaal zijn de afgelopen jaren protesten ontstaan over het huidige Amerikaanse beleid. Met de Amerikaanse verkiezingen zal dit jaar de kwestie rond abortus alleen maar aangewakkerd worden. Terwijl kandidaten hun campagnes voeren, worden de standpunten over abortus en reproductieve rechten steeds prominenter, zoals te zien in onderstaande video van The Hill. De keuzes die Amerikaanse kiezers maken, zullen de koers van het land bepalen. Niet alleen voor de komende jaren, maar ook voor toekomstige generaties.
Verantwoording woordkeuze
In dit artikel wordt het woord ‘slaaf’ gebruikt, en niet ’tot slaaf gemaakt persoon’. Dit heeft verschillende redenen.
Allereerst is het woord ‘slaaf’ in de periode van de slavernij een juridische status waar iemand mee geboren werd. Het woord erkent de historische realiteit van het institutionele slavernijverleden en de gruwelijkheden die daarmee gepaard gingen. Het is een krachtig woord dat de ernst van de situatie benadrukt en herinnert aan de extreem slechte behandeling die mensen hebben ondergaan.
Het argument voor het van origine Engelse woord ‘enslaved’, of ’tot slaaf gemaakte’ in het Nederlands, is dat het beter benadrukt dat deze status hen opgelegd werd. Deze benaming benadrukt dat slaven werden onderworpen aan een onrechtvaardig systeem: niemand is inherent ‘slaaf’, maar altijd ‘slaaf’ gemaakt. Echter werd het grootste deel van de slaven in de Verenigde Staten geboren als slaaf. Daarmee is alleen de eerste generatie slaven ‘enslaved’ te noemen. In het Engels is dit woord beter te nuanceren. Volgens de Van Dale is slaaf op dit moment de beste keuze wanneer in het Nederlands geschreven wordt.