Abortusrechten zijn al decennia een uiterst gevoelige kwestie in de Verenigde Staten. Dat is niet gek, want er staan twee wereldbeelden tegenover elkaar: is abortus een medische ingreep om het welzijn van vrouwen veilig te stellen, of gaat het om moord op een ongeborene? Daar verschillen de meningen heftig over. Sinds 2022 mogen staten zelf bepalen welke abortusrechten worden gehandhaafd en wordt abortus steeds meer verboden. Maar hoe is dat zo gekomen? En wat nu?
Om dat te begrijpen kunnen we het beste beginnen bij de historische rechtszaak waar Amerikanen het nog steeds vaak over hebben: Roe v. Wade. In 1973 velde het Amerikaanse Hooggerechtshof over die zaak een vergaand, controversieel oordeel: het recht op abortus was deel van de grondwet. Staten mochten abortus dus niet verbieden, wat met name conservatieve groepen tegen de borst stuitte. Maar in 2022 kwam daar verandering in.
Bijna vijftig jaar na Roe bereikte een nieuwe historische rechtszaak het Hooggerechtshof: Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization. Veel Democraten streden daarbij voor het behoud van Roe v. Wade, terwijl veel Republikeinen die uitslag juist wilden verwerpen. De conservatieve rechters van het Hooggerechtshof hadden een meerderheid en deden de Republikeinse wens in vervulling gaan: Roe v. Wade werd teruggedraaid en staten konden weer zelfstandig beslissen wanneer iemand recht op abortus had.
Veel Republikeinse staten hebben Dobbs aangegrepen om abortusrechten aanzienlijk in te perken. In veertien staten is de ingreep inmiddels zelfs compleet verboden. Veel staten deden dat door middel van een ’trigger law’, een voorbereide wet die automatisch inging toen Roe verworpen werd. Dankzij de data van AbortionFinder, een grootschalig initiatief dat Amerikanen aan een abortus helpt, kun je in de kaart hieronder zien hoe alle staten nu met abortus omgaan.
Maar ondanks alle inperkingen willen veel Republikeinen helemaal niet zo graag dat abortus verboden wordt. Andrew Gawthorpe, hoogleraar American Studies, is daar niet verbaasd over. “De Republikeinse partij is een coalitie van groepen met verschillende belangen,” legt hij uit. “Een van die groepen bestaat uit sociaal-conservatieven, die abortus willen verbieden. Andere groepen gingen daarin mee, omdat ze dachten dat Roe v. Wade dat toch niet zouden laten gebeuren.” Volgens Gawthorpe is het huidige abortusbeleid dan ook vooral te wijten aan onverschillige Republikeinen die de sociaal-conservatieven tevreden wilden stellen.
In veel Republikeinse staten woeden dan ook heftige discussies over abortus – en dat komt niet alleen door Democraten die niets van de inperkingen willen weten. Een voorbeeld hiervan is Kansas, een traditioneel Republikeinse staat die vrouwen tot 21 weken en 6 dagen in de zwangerschap toestaat om abortus te plegen. Ze gaat daarmee veel verder dan andere Republikeinse staten, die abortus vaak al na 6 weken of zelfs compleet verbieden. Dat komt door een referendum dat Kansas direct na Dobbs organiseerde: toen besliste de bevolking dat de staat abortusrechten moest blijven beschermen. Een groot verschil met staten als Texas, die abortus zelfs bij verkrachting verbieden.
Andere Republikeinen weten niet goed wat ze nu van abortus moeten vinden. Donald Trump bevindt zich nu ook in die positie, stelt Gawthorpe. “Hij is een voorbeeld van een Republikein die niet echt om een abortusverbod geeft, maar sociaal-conservatieven wilde vleien door conservatieve rechters aan te stellen. Maar toen het echt gebeurde, dacht hij “shit”. Hij strijkt daarvoor maar zelden de eer op, terwijl hij het mogelijk heeft gemaakt. Hij weet dat het hem politiek gezien echt schaadt.”
Voor de aankomende presidentsverkiezingen zal abortus een belangrijk onderwerp worden. Dat is al te merken in Arizona, waar een abortuswet uit 1864 is opgegraven om abortus weer te verbieden. Daar wordt zo veel tegen geprotesteerd dat Republikeinen vrezen dat abortus hen daar de verkiezingen gaat kosten. Trumps abortus-standpunt is dan ook opvallend mild: hij wil dat individuele staten zelf kunnen blijven beslissen, maar sprak zich toch uit tegen Arizona. Daarmee hoopt hij zwevende kiezers voor zich te winnen.
Joe Biden wil daarentegen alles op alles zetten om Roe v. Wade te herstellen, maar zelfs bij een herverkiezing lukt dat niet zomaar. “Daarvoor heeft hij een ruime meerderheid in de Senaat nodig,” legt Gawthorpe uit. “De Democraten hebben die stemmen niet en gaan die waarschijnlijk ook niet binnen een decennium krijgen.” Voorlopig zal het recht op abortus dus zeker niet uit de grondwet worden afgeleid, ongeacht wie er wint. Staten zullen zelf beslissen welke rechten gelden.