Van ‘klimaatspijbelen’ als 15-jarig meisje, naar wegblokkades met Extinction Rebellion: de klimaatacties van Greta Thunberg lijken steeds heftiger te worden. Maar de temperatuur blijft dan ook stijgen. Thunberg verzet zich inmiddels al bijna 6 jaar tegen de stijging van het kwik, en heeft al op veel belangrijke congressen over de hele wereld gesproken waarmee ze de jongere generatie aanzet tot actie. Ze is het boegbeeld van klimaatprotesteren geworden. Maar niet zonder slag of stoot: ook recent nog, op 6 april 2024, is tot twee keer toe gearresteerd tijdens een protestactie van de milieu-activistische beweging Extinction Rebellion in Den Haag.
De milieu-activistische beweging, waar Thunberg zich begin april bijvoegde, blokkeerde verschillende wegen rond de A12 om aandacht te vragen voor de klimaatproblematiek. Ze protesteerden tegen de subsidiëring van fossiele brandstoffen en het klimaatbeleid van het Nederlandse kabinet. Een daadwerkelijke snelwegblokkade was rond 13.00 al voorkomen door de politie. Thunberg voegde zich vervolgens bij een groep demonstranten die zich had verspreid naar de Zuid Hollandlaan. Daar werd ze rond 14.30 als een van de eerste opgepakt en met een touringcar afgevoerd. De klimaatactiviste werd echter al snel vrijgelaten, waarop ze zich rond 15.45 weer bij de demonstranten voegde, nu op de Koningskade, waar ze plaats nam op het zebrapad. Het was een korte zit, want voor 16.00 werd Thunberg nogmaals opgepakt waarna ze niet meer terugkeerde.
Het is niet de eerste keer dat Thunberg opgepakt is vanwege verdenking van onrechtmatig protesteren. Op 17 januari 2023 is ze opgepakt nadat ze meedeed aan een demonstratie tegen de sloop van het Duitse dorpje, Lützerath, om plaats te maken voor de uitbreiding van een bruinkoolmijn. Een paar maanden later, op 1 maart 2023, was het weer raak toen de klimaatactiviste in Oslo betoogde voor de verwijdering van windturbines op het gebied van de Noorse, inheemse Sami. Ze blokkeerden samen met andere activisten twee ingangen van het Noorse ministerie, waarbij ze tot twee keer toe werd opgepakt. Dat jaar juni vond nog eens een arrestatie plaats na een meerdaagse havenblokkade in het Zweedse Malmö tegen het gebruik van fossiele brandstoffen. Hiervoor, specifiek het niet opvolgen van instructies van politie, werd de klimaatactiviste op 24 juli veroordeeld tot een boete van omgerekend 130 euro. Een paar uur na die veroordeling dook ze echter op bij een nieuwe demonstratie in de haven van Malmö, waar ze al snel weer weg werd gedragen door de politie. Ook in London en Stockholm leidden protesten van Thunberg nog tot arrestaties, voordat de recente toestanden in Den Haag plaatsvonden.
Thunberg heeft dus aardig wat ervaring met arrestaties en zal de weg op vele politiebureaus inmiddels wel weten. Toch staat ze altijd binnen een paar uur weer op de stoep. Staat het recht om te protesteren dan boven het plegen van in principe strafbare feiten zoals ingangen en wegen blokkeren? Docent strafrecht Pascal Bovens vertelt: “In bepaalde situaties geldt dat iemand die demonstreert, en dus een beroep doet op art. 11 van het Verdrag inzake de Rechten van de Mens, toch strafrechtelijk vervolgd mag worden. Er moet in dat geval sprake zijn van laakbaar gedrag. In ieder geval is daarvan sprake als het dagelijks leven en de activiteiten die door anderen rechtmatig worden uitgeoefend opzettelijk ernstig verstoord worden, in een grotere mate dan in geval van normale uitoefening van het demonstratierecht. Daarnaast mag, in het geval er sprake is van laakbaar gedrag, de uiteindelijk opgelegde straf niet zo afschrikwekkend zijn dat hiervan een ‘chilling effect’ uitgaat.” Dat zou het geval zijn als andere betogers afzien van demonstreren vanwege de grote gerechtelijke consequenties die het kan hebben. “Dit speelde recent nog bij de klimaatklevers die om die reden geen straf opgelegd kregen door het hof. In het voorgaande ligt waarschijnlijk de reden besloten om klimaatbetogers niet te vervolgen”, aldus Bovens.
Onrechtmatig of niet, 1 ding is duidelijk: Thunberg hecht veel waarde aan actie voeren tegen het klimaatbeleid. Sterker nog, ze stelt dat klimaatprotesteren geen misdaad is; dat het doel de middelen heiligt. Ze tweet hier voor het eerst over na haar eerste arrestatie in Duitsland: “Climate protection is not a crime.” Ook toen ze na de havenblokkade in Malmö veroordeeld werd tot een boete, sprak Thunberg duidelijke taal: “It is absurd that those who act in line with science should pay the price for it.”, volgens verslaggevers in de rechtbank in Malmö. In sommige gevallen is de rechter het daarmee eens. Na haar arrestatie en aanklacht in London voor het verstoren van de openbare orde, seponeerde de rechter bijvoorbeeld de aanklacht. Er was volgens hem namelijk niet genoeg bewijs voor een onvreedzaam protest. Universitair hoofddocent en demonstratierecht-deskundige Klaas Rozemond vertelt daarover: “Het openbaar ministerie kan strafbare feiten seponeren, dat wil zeggen: beslissen om ze niet te vervolgen. Dat kan op grond van opportuniteitsoverwegingen: de feiten zijn te gering in ernst om ze voor de rechter te brengen.”
Thunberg trekt in ieder geval haar eigen lijn. Wellicht dat zij hierdoor ’s werelds bekendste klimaatactivist is geworden en ook daadwerkelijk wereldwijde aandacht voor de klimaatproblematiek trekt. Onder andere deze hoogtepunten mag Thunberg namelijk al op haar naam schrijven: