Koningsdag nummer elf staat voor de deur. De dag waarop Nederlanders massaal de straten opgaan om het leven van de koning te vieren. Hoog tijd om eens stil te staan bij het leven en werk van onze koning Willem-Alexander. Waarom vieren we zijn verjaardag? Wat maakt zijn rol zo bijzonder? Met de feestelijke dag in het vooruitzicht werpen we een blik op het afgelopen levensjaar van de koning en duiken we in de diepte van zijn functie. Van koninklijke taken tot persoonlijke mijlpalen. Laten we terugkijken op het afgelopen jaar en ontdekken wat het betekent om koning te zijn in de 21e eeuw.

Het Nederlandse koningschap uit het geslacht Oranje-Nassau vindt zijn oorsprong in het jaar 1814, toen koning Willem I werd ingehuldigd als eerste koning. ‘Destijds was de koning het hoofd van de regering en waren de ministers ondergeschikt’, vertelt hoogleraar staatsrecht Paul Bovend. Tegenwoordig maakt de koning nog wel deel uit van de regering maar is zijn rol in de praktijk beperkt. ‘Zijn functie in de regering kan slechts gezien worden als een adviesfunctie’, aldus Bovend. Om wel op de hoogte te blijven van wat er in de regering gebeurt, spreekt Willem-Alexander de minister-president wekelijks. Verder ondertekent hij alle wetten en koninklijke besluiten en spreekt hij regelmatig met de ministers en staatssecretarissen. Maar volgens Bovend is het zijn van staatshoofd momenteel de belangrijkste rol die koning Willem-Alexander vervult. 

De functies die vallen onder zijn rol als staatshoofd verschillen van binnenlandse tot buitenlandse verplichtingen. ‘Dit is een ceremoniële functie’, legt Bovend uit. Zo is Willem-Alexander de eerste vertegenwoordiger van Nederland in het buitenland en onderhoudt hij internationale contacten. Dit doet hij door internationale verdragen te bekrachtigen, andere staatshoofden te ontvangen en zelf op staatsbezoek te gaan. 

De koning zijn taak als staatshoofd in Nederland zelf is vooral het vervullen van een verbindende rol. ‘Hij symboliseert de eenheid van de staat’, stelt Bovend. Zo geeft Willem-Alexander een gezicht aan de nationale gevoelens van de maatschappij. Om dit te kunnen doen is het belangrijk dat de koning op de hoogte is van wat er speelt in de samenleving. Zo kiest de koning volgens Bovend maatschappelijke thema’s uit en gaat hij op werkbezoeken bij projecten die zich met die thema’s bezighouden.’ Hiervoor zal hij jaarlijks aanwezig moeten zijn bij herdenkingen, openingsbijeenkomsten, vieringen en andere officiële evenementen. 

Zoals je misschien wel kunt raden zijn de werkzaamheden die horen bij het zijn van staatshoofd bepalend voor de agenda van Willem-Alexander. Afgelopen jaar was een veelbewogen jaar, bomvol met ceremoniële activiteiten op de kalender van de koning. Als het nationale en internationale boegbeeld van Nederland kunnen deze activiteiten nogal uiteenlopend zijn. Om je een kijkje te geven in het 57e levensjaar van koning Willem-Alexander hebben we een aantal agendapunten op een rijtje gezet:

De koning vertegenwoordigt Nederland dus internationaal en heeft in het binnenland een verbindende rol. Zoals Willem-Alexander 10 jaar geleden zei, ‘Ik zweer aan de volkeren van het Koninkrijk dat ik het Statuut voor het Koninkrijk en de Grondwet steeds zal onderhouden en handhaven’. Ik zou zeggen: proost de 27e op het leven van de koning.