Dit is waarom Vijlbrief zo geëmotioneerd is over de sluiting het Groningse gasveld
8 april 2024
Nienke Franken
Student Life Science and Technology, minor Journalistiek en Nieuwe Media 2023/2024

Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) dreigde met opstappen tijdens een debat over het Groningse gasveld in de Eerste Kamer. “Dat ga ik politiek niet meemaken, dan ga ik wat anders doen”, zei hij duidelijk geëmotioneerd. De discussie roept niet alleen bij Vijlbrief veel gevoelens op. Ook bij de Groningse burger is het onderwerp al tientallen jaren een pijnpunt. Maar waarom? 

De aanleiding voor het dreigement was een misverstand tijdens een debat in de Eerste Kamer over het stoppen van de gaswinning in Groningen. Senator Caspar van den Berg riep tijdens het debat op om te wachten met het sluiten van het gasveld tot een andere wet over leveringszekerheid ook behandeld wordt. Door de koppeling zou de sluiting van het gasveld een jaar (of langer) op zich laten wachten. Van den Berg vertelde later dat die vertraging niet de bedoeling was.

Maar een fout van een collega ligt natuurlijk niet ten grondslag aan de frustratie die Vijlbrief woensdag uitte. Er is veel meer aan de hand. 

Laat het gas vloeien!

Toen het gasveld in 1959 ontdekt werd, was het feest in Nederland. De eerste booroperaties werden gestart en leidingen werden door heel Nederland gelegd. Bijna dertig jaar lang geniet de Nederlandse overheid van de inkomsten. Maar dan, eind 1986, beeft voor het eerst de grond in Assen, een gebied waar normaal nooit aardbevingen waren. 

Maar het blijft niet bij die eerste aardbeving en drie jaar later worden de trillingen in de Tweede Kamer besproken. De minister die over de gaswinning gaat, vertelt dat het onwaarschijnlijk, maar niet onmogelijk is dat de aardbevingen door de gaswinning komen.

Vier jaar later veranderen de inzichten en krijgen de Groningers erkenning: de aardbevingen komen wel door de gaswinning. De verwachting is dat de bevingen niet erg zwaar zullen zijn, en de schade zal wel meevallen.

Rapport na rapport, maar de gaskraan blijft open

In de jaren die volgen, trilt de aarde regelmatig in Noord-Nederland. Maar over stoppen met de gaswinning wordt niet getwijfeld. Tot 2013, de Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) komt dan met een kritisch rapport. De gaswinning moet stoppen, zeggen ze. Twee jaar later komt er opnieuw een snoeihard rapport uit, ditmaal van de OVV. De conclusie is duidelijk: de overheid stelde jarenlang geld boven de veiligheid van de Groningse burgers.

Ondanks het rapport van de SodM, besluit Henk Kamp, destijds de minister van Economische Zaken, het advies niet op te volgen. Hij heeft “niet genoeg informatie” om die beslissing te maken. In dat jaar wordt uiteindelijk de grootste hoeveelheid gas opgepompt in bijna vijftig jaar. Maar dan, in 2018, komt het besluit toch. De kraan gaat in 2030 dicht, meldt toenmalig minister Eric Wiebes.

De parlementaire enquêtecommissie constateert de eerder gemelde problematiek ook. In 2022 spreken zij van “een ongekend systeemfalen” waarin de overheid en gasbedrijven hun plichten hebben verzaakt. “Als de aardbevingsproblematiek vanaf het begin af aan serieus was genomen, dan had veel ellende voorkomen kunnen worden”, concludeert de commissie.

Beving, na beving, na beving

Terwijl er in Den Haag gediscussieerd wordt over het gasveld, blijven de aardbevingen komen. Duizenden woningen raken beschadigd. De inwoners van Groningen maken zich steeds meer zorgen over hun veiligheid.

Die schade wordt afgehandeld door de overheid en betaald door de NAM, maar dat gaat erg stroef. Mensen moeten jarenlang wachten op een reparatie of compensatie. Door de moeizame schadeafhandeling en de afspraken die niet worden nagekomen daalt het vertrouwen in de overheid bij de Groningse burgers. 

Dat merkte ook Gaudi van den Boom. Hij heeft een lange tijd in Groningen (de stad) gewoond. Die stad ligt niet in de buurt van het epicentrum, dus had hij er weinig stres van. “Maar ik merkte wel dat het een bepaalde stress met zich meebracht bij mensen in mijn omgeving”, vertelt Van den Boom in een interview.

Nog een tegenslag kunnen de Groningers (en hun staatssecretaris) niet verdragen

Sinds 1 oktober 2023 wordt er (met uitzondering van twee koude dagen) geen gas meer gewonnen in Groningen. Maar de optie is er nog wel. De waakvlam blijft namelijk aan. Dat zorgt voor wantrouwen in Groningen. Wie zegt dat ze niet gewoon weer gaan pompen als het even tegen zit? Aan die mogelijkheid zou snel een einde komen, tot de Eerste Kamer daar dus bijna een stokje voor stak en het weer zou worden uitgesteld. 

Vijlbrief komt vaak in Groningen en kent de gevoelens van de inwoners ondertussen als geen ander. Dat er voor de zoveelste keer niet naar hen geluisterd zou worden, was de druppel die de emmer deed overlopen.

8 april 2024 |
Nienke Franken
Student Life Science and Technology, minor Journalistiek en Nieuwe Media 2023/2024