Maandagavond 29 januari vond de zoveelste explosie plaats in Rotterdam, dit keer met fatale gevolgen. Drie bewoners zijn omgekomen en twee worden nog vermist. Mogelijk zou deze explosie te maken hebben met een drugslab. 

Dit is geen opzichzelfstaand incident. Rotterdam kent een grote toename in het aantal explosies dat de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden. Enerzijds valt dit te verklaren door de toename in drugslabs die de politie het afgelopen jaar heeft onderschept. In deze drugslabs wordt gewerkt met gevaarlijke stoffen en onervaren mensen, met alle risico’s die daarbij komen kijken. Anderzijds zijn veel explosies vooropgezet en bedoeld om te intimideren. Volgens de politie en deskundigen kunnen de intimidaties in verband worden gebracht met drugscriminaliteit. 

De toename in het aantal explosies in de regio Rotterdam is enorm. Waar het in 2021 nog om twaalf explosies ging, is het de afgelopen twee jaar ieder jaar verviervoudigd. In 2022 nam het aantal al toe tot 49, en in 2023 zelfs tot meer dan 200 geregistreerde explosies. Met dit aantal had de regio Rotterdam afgelopen jaar bijna een derde aandeel in het totale aantal explosies in Nederland. En met ook maandelijks steeds hogere cijfers in 2023, lijkt het de komende tijd ook nog niet te stoppen.

Veel impact, maar niet iets nieuws

Daarnaast maken de explosies veel impact op omwonenden. Ondanks dat er in de meeste gevallen geen slachtoffers vallen, is zo’n ontploffing voor bewoners een grote schok. Bewoner Alex, die vanwege de hoeveelheid criminaliteit in zijn buurt liever niet volledig bij naam wordt genoemd, heeft vorig jaar vier keer een explosie meegemaakt in zijn straat. Hij was net aan de Crooswijkseweg komen wonen toen er op nog geen tachtig meter van zijn huis een ontploffing plaatsvond. “Ik voelde de trillingen in mijn bed, en wist gelijk dat het niet goed was. Je gaat je ook echt onveilig voelen omdat de explosies blijven plaatsvinden ondanks de hoeveelheid politie op straat.”’ 

Maar volgens Katherina Krüsselmann, criminoloog aan de Universiteit Leiden, moeten we de explosies niet behandelen als iets nieuws. “Dit soort intimidaties hebben altijd al plaatsgevonden, alleen gebeurde het voorheen met vuurwapens. Er werd dan geschoten op een bedrijfspand, of woningen van familieleden. “Nu wordt er in plaats van geschoten een explosief geplaatst, maar het doel blijft hetzelfde.” Doordat er in Rotterdam veel meer incidenten met vuurwapens plaatsvonden, kregen deze niet tot nauwelijks media-aandacht. In het geval van de explosies is dat wel anders. 

Hoe lossen we het probleem op?

“Het is lastig vast te stellen wat de motieven zijn achter de explosies”, zegt Krüsselmann. Dit omdat verdachten niet tot nauwelijks bereid zijn om te praten. Daarnaast kent de onderwereld een piramidemodel waarbij de opdrachtgever bijna geen risico loopt opgepakt te worden, terwijl de uitvoerders vaak niet weten waarom en voor wie ze een explosie plaatsen. Het voorlichten van jongeren die gevoelig zijn voor criminaliteit is een mooie eerste stap, maar het is slechts een klein deel van een veel groter probleem.

Allereerst moet de beschikbaarheid van producten om explosieven te maken worden afgenomen. Het is op dit moment te makkelijk om aan illegaal vuurwerk te komen, waar explosieven meestal van worden gemaakt. Dat is geen nationaal, maar een internationaal probleem. Als het in Nederland niet beschikbaar is, kun je het zo over de grens halen. 

Werk aan de winkel bij de politie 

Waar het daarnaast beter moet is de registratie van de politie. “Aangezien daders en slachtoffers niets loslaten, is het van belang dat de politie zelf goed de explosies in kaart brengt, en dat gebeurt nu nog te weinig, of onvolledig,” aldus Krüsselmann. Verder licht ze toe dat de politie er goed aan zou doen om onderschepte drugscontainers onder de radar te houden, om zo geen ruzies binnen de onderwereld uit te lokken. 

Dat de oplossing voor een groot deel bij de politie ligt is makkelijker gezegd dan gedaan. In de eerste plaats is er onvoldoende kennis bij de politie. Straatagenten zijn uiteindelijk ook geen onderzoekers. Ze hebben als voornaamste doel het oppakken van daders, wat ervoor zorgt dat veel informatie niet wordt geregistreerd. Verder is er naast de standaard onderbezetting van de Nederlandse politie in Rotterdam een nog groter tekort, door de capaciteit die de explosies vereisen. Burgers verwachten op dit moment meer blauw op straat. 

Rotterdam staat voor een probleem dat verder reikt dan de stadsmuren, en zelfs verder dan de grenzen van Nederland. Als we intimidaties willen terugdringen moet de onderwereld worden aangepakt, een complex probleem waarvan het einde nog lang niet in zicht is.