Kunstmatige intelligentie (AI) speelt een steeds belangrijkere rol in de journalistiek. Dit is essentieel voor de evolutie van de productie en consumptie van nieuws, volgens het Digital News Report 2023. Ondanks het belang ervan is AI nog niet volledig geïntegreerd in de opleidingen van journalistiek. Dit veroorzaakt een groeiende kloof in kennis tussen studenten en de huidige ontwikkelingen van AI.
Hoewel het gebruik van echt generatieve AI beperkt is tot een paar spelers, heeft de komst van technologieën zoals ChatGPT, Gemini (vroeger: Bard) en Microsoft co-pilot AI al stevig op de agenda gezet voor mediamanagers en journalisten. De verwachting is dat het de journalistiek de komende jaren ingrijpend gaat veranderen,” aldus het Digital News Report. Het Stimuleringsfonds van de Journalistiek in Nederland maakt zich ook sterk voor het gebruik van AI in de journalistiek en gaat ervan uit dat mediakanalen de impact van AI nog niet lang hebben overzien.
Breed gebruik van AI door communicatiebedrijven
24% van de Nederlandse communicatiebedrijven maakt gebruik van AI, waarbij taalmodellering (13%) de populairste toepassing is (zie grafiek). Deze innovatie helpt bij het efficiënter creëren van content, maar vereist kennis om de journalistieke integriteit te behouden. Zo’n 67% geeft aan verschillende AI-toepassingen te gebruiken. Dit geeft aan dat bedrijven AI al behoorlijk implementeren.
Het ANP zet AI in voor bijvoorbeeld samenvattingen van (buitenlandse) artikelen en legt verbindingen met andere Europese nieuwsagentschappen. Ook vergroten ze hun database door AI-gestuurde prompts die tekst en afbeeldingen van internet verzamelen.
AI beïnvloedt de journalistiek op verschillende manieren. Ten eerste zorgt AI voor personalisering van nieuws. Dit zorgt voor verontrustende filterbubbels en toegankelijkheidsproblemen; Nieman Journalism Lab wijst op de ongelijke toegang tot lokaal nieuws. Scholen voor journalistiek zouden studenten ook moeten leren hoe AI ethisch gebruikt kan worden. Ten tweede bevordert AI ook de onderzoeksjournalistiek door data-analyse. Ten derde ziet Poyntert AI als een middel tegen desinformatie en benadrukt hij het belang van kritisch denken. En tot slot ontstaan er nieuwe vormen van storytelling, zoals de Filmforward's workshops. Dit vereist onze eigen creativiteit en technische vaardigheden in het curriculum, zoals de POKI podcast ook aanhaalt.
Technologische vooruitgang en afnemend nieuwsvertrouwen volgens het Digital News Report benadrukken het belang van journalistieke integriteit naast technische vaardigheden. Het ANP volgt een "mens-machine-mens aanpak" benadering, waarbij AI-gegenereerd nieuws altijd wordt gecontroleerd door journalisten.
Uitdagingen voor journalistieke opleidingen
Journalistieke opleidingen staan voor de taak om AI ethisch en technisch te integreren in de journalistiek. Dit vereist een balans tussen technologie en ethiek, met aandacht voor zowel AI-tools als verantwoord gebruik.
Niels van der Linden, masterstudent Journalistiek in Leiden, merkt op: "AI wordt soms besproken in lessen, maar dit is vaak erg oppervlakkig en abstract. De technologie verandert erg snel en daarom lopen literatuur en onderzoek achter. Het zou mooi zijn als er meer over gesproken zou worden." Opleidingen moeten zich vernieuwen met een curriculum dat traditionele waarden en AI-kennis combineert, inclusief technische en ethische aspecten
Een vakdocent van de VU (naam bij de redactie bekend) benadrukt het belang van AI in het onderwijs en de rol van gastcolleges in het dichten van de kloof tussen opleiding en praktijk.
Bewustzijn van AI
Hoger onderwijs leidt tot meer AI-bewustzijn, wat het belang van onderwijs voor het begrijpen van technologie onderstreept. Met de groeiende rol van AI, ook in de journalistiek, is de integratie van AI-kennis in curricula essentieel voor toekomstige journalisten om te slagen in het digitale tijdperk.
Pew Research Center ondervroeg 11.004 Amerikanen over hun kennis van het gebruik van AI, zoals in fitnesstrackers en online winkelen. De bekendheid met AI varieert met het opleidingsniveau: 53% van de postdoctorale studenten kende alle zes situaties, vergeleken met 46% met een bachelorsdiploma, 28% met een hogere opleiding en 14% met alleen middelbare school.
Door studenten voor te lichten over de effectieve integratie van AI binnen de journalistiek, bereiden de opleidingen hen voor op succes in een snel veranderende digitale wereld, gericht op aanpassing en innovatie. Docent van de VU benadrukt: "Op dit moment is het cruciaal om diep na te denken over hoe we studenten adequaat kunnen voorbereiden op de nieuwe ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie.