Door meerdere crises in de wereld maken werknemers zich zorgen om hun banen. Na de coronacrisis kwam de oorlog in Oekraïne, waardoor de economie niet kon herstellen. Heeft dit grote gevolgen gehad voor de werkloosheid in Nederland?
We zaten nog maar net bij te komen van het binnenzitten door corona, toen de volgende crisis ons al begon te teisteren: de oorlog in Oekraïne. Veel mensen verloren hun baan en door onder andere de oorlog begonnen ook de prijzen te stijgen. Deze combinatie maakt het leven niet gemakkelijk. Ook Monique (58) kon niet meer werken door corona. Ze werkt bij de KLM en kan inmiddels al 3 jaar de lucht niet in. “Het stilzitten maakt me nog ongeruster.” Zij is hiermee niet de enige Nederlander, die werkloos is geworden door de crises. Hoe zit het met de cijfers?
De feitelijke werkloosheid
Van alle werklozen in Nederland moet er voornamelijk gekeken worden naar de werkloze beroepsbevolking om het effect van de verschillende crises in beeld te krijgen. 2013 was een economisch zwaar jaar voor Nederland, maar na dat jaar bleef het aantal werklozen gestaag dalen. Hier kwam alleen door de coronapandemie een einde aan. In 2020 steeg het aantal werklozen in Nederland van 141 duizend naar 528 duizend. Dit was een forse stijging. Hierna daalde de werkloosheid tot het in 2022 weer steeg naar 372 duizend, maar in de rest van het jaar 2022 bleef de werkloosheid dan toch dalen.
De afname in werkenden nam vooral toe onder de 25- tot 45-jarigen. Bij de leeftijden daarboven veranderde de participatie nauwelijks. Het huidige werkloosheidspercentage is niet enkel ontstaan doordat werkende hun baas verliezen, maar ook doordat er meer mensen toestromen tot de arbeidsmarkt, die daar voorheen nog niet waren. Deze instroom is de belangrijkste factor voor het werkloosheidspercentage binnen de relatief jonge groep Nederlanders. In combinatie met minder mensen die daadwerkelijk een baan vinden, zorgt dit voor het aantal werklozen. De werkloosheid heeft dus niet alleen te maken met de pandemie of de oorlog, maar juist met andere factoren. Een van deze factoren is dus het hoge aantal jonge mensen dat is begonnen met werk zoeken.
Combinatie met de economie
In het jaar 2013 en 2021 was de economische groei negatief. Als effect hierop kwamen er meer werklozen. De economische groei, uitgedrukt in het bruto binnenlands product, beweegt precies tegengesteld met het aantal werklozen. Wanneer de economie het namelijk goed doet, zullen er minder mensen op de bank zitten. Dit gaat alleen met een vertraging. Pas bij een economische groei van boven de 2%, zouden we dat terugzien in het werkloosheidspercentage. We zien in de onderstaande grafiek dat de economie weliswaar stijgt, maar theoretisch niet genoeg om een effect op de werkloosheid te hebben.
Een ander verband met het aantal werklozen zijn de uitkeringen, die de overheid verschaft aan werklozen. De uitkeringsinstantie UWV verstrekt in de wintermaanden normaliter meer werkloosheidsuitkeringen dan in de zomer. Dit komt doordat er dan minder werk voorhanden is door het weer in bijvoorbeeld de landbouw. Het totaal aantal uitkeringen daalden ook nog eens totaal dit jaar vergeleken met vorig jaar. Hoewel, het is in Nederland ook niet gemakkelijk om aan zo’n uitkering te komen. Er zitten veel regels aan verbonden en het aanvraagproces duurt erg lang. Monique kon door ziekte tijdens corona niet meer werken, maar wacht nog steeds op een uitkeringsgoedkeuring. “Het wachten is niet alleen economisch vervelend, maar zorgt ook voor stress, wat de ziekte niet bevorderd.” We zien dus in Nederland een daling in werkloosheid en daarmee ook in uitkeringen.
Op de arbeidsmarkt
Als we kijken naar het aantal openstaande vacatures zijn deze ook aan het stijgen. Van alle sectoren is dit aantal het hoogst bij Defensie. Dit is waarschijnlijk een direct gevolg van de oorlog in Oekraïne, doordat Defensie nu meer wordt ingezet dan daarvoor. Het aantal vacatures was tijdens de coronapandemie gedaald, maar is dus nu weer gestaag aan het groeien. Er wordt voornamelijk binnen humanresourcesmanagement een hoog aantal vacatures gezien, wat te maken heeft met de krapte op de arbeidsmarkt.
De ontwikkeling van het lage aantal werklozen is opvallend, omdat de economie niet sterk genoeg groeit. Het is wel een teken dat de gevolgen van de recentelijke wereldcrises lijken te verdwijnen uit het werkloosheidspercentage. Het aantal vacatures is weer op het niveau als voor de pandemie en het aantal uitkeringen laat zien dat de werkloosheid een kleiner probleem is geworden. We zien dus ondanks de trage economische groei dat ons land de crises te boven komt.