Sinds de invoering van zelfscankassa’s wordt er in supermarkten meer dan ooit gestolen. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat winkeldiefstallen sinds vorig jaar met meer dan 30% zijn toegenomen. Ook onder studenten is ‘gratis’ winkelen populair: “Ik heb huisgenoten die hele tassen vol boodschappen gratis meenemen.”
De afgelopen jaren zijn er bij veel supermarktketens nieuwe kassa’s geïnstalleerd waarmee de consument zelf verantwoordelijk is voor het scannen van de boodschappen, de zogenaamde zelfscankassa’s. Door gebruik te maken van de zelfscankassa’s kunnen klanten lange rijen ontwijken en snel hun eigen boodschappen afrekenen. Inmiddels kunnen klanten al terecht bij de Albert Heijn, Jumbo, Dirk en Hoogvliet om zelf boodschappen te scannen en af te rekenen. Dat laatste gebeurt lang niet altijd.
In 2022 zijn er 39.915 geregistreerde meldingen van winkeldiefstal geweest blijkt uit cijfers van het CBS. Eén jaar eerder waren dat er nog maar 30.460, zo’n negenhonderd meldingen minder. Hoewel er natuurlijk meerdere oorzaken zijn voor de toename in winkeldiefstallen lijkt er een verband te bestaan met de opkomende populariteit van de zelfscankassa’s.
Onder veel studenten is het ‘gratis’ winkelen een van de normaalste zaken van de wereld. Zo ook voor de net afgestudeerde Charlotte* (23): “Door de toenemende inflatie, energiekosten en huurprijzen is het leven al zo duur dat soms iets niet afrekenen bij de kassa veel kan schelen.” De student probeert naar eigen zeggen het niet al te vaak te doen, maar kent wel huisgenoten en vrienden die zich minder van de steekproefcontroles aantrekken. “Ik heb huisgenoten die hele tassen vol boodschappen gratis meenemen”, vertelt de Leidse student. “Er bestaan zelf hele tactieken voor.”
Een van de tactieken die de student omschrijft kan je toepassen als je een grote boodschap voor bijvoorbeeld het hele huis doet. “Het handigste is om eerst een groot deel van de boodschappen wel te scannen en om deze vervolgens af te rekenen”, zegt de student. “Als je dan gecontroleerd wordt kan je altijd zeggen dat de resterende boodschappen voor jezelf zijn en met een andere pas afgerekend moeten worden.” Op deze manier heb je altijd een smoes als je gecontroleerd wordt en ‘gratis’ boodschappen als jij niet in de controle valt.
Hoewel het voor veel studenten best ‘normaal’ is om niet alles af te rekenen bij een zelfscankassa, blijft het voor supermarkten een hoofdpijndossier om tegen op te treden. Door middel van steekproeven, camera’s, extra personeel of een beveiliger proberen zij de winkeldiefstal tegen te gaan. Soms moet er zelfs politie aan te pas komen en wordt er door de winkel aangifte gedaan. Deze aangifte kan grote gevolgen hebben, zoals een geldboete, winkelverbod of zelfs een strafblad.
Ook kijken supermarkten naar de inzet van kunstmatige intelligentie en bijvoorbeeld slimme camera’s. Voor lokale supermarkten is deze technologie nog ver weg en moeten ze het voornamelijk hebben van de steekproefsgewijze controles. Deze hebben volgen Charlotte weinig zin: “Ik word er zelden uitgepakt en vaak scannen ze maar een aantal producten die bovenop liggen.” Toch wil de student geen geldboete, winkelverbod of strafblad riskeren: “Zo ver mogelijk minimaliseren is mijn streven, maar bij dure producten als vis of vlees komt het soms wel erg van pas.”
*Charlotte is een pseudoniem. De echte naam is wel bekend bij de redactie.