Staken, staken en nog eens staken: we kunnen er niet omheen. Vakbonden eisen betere werkomstandigheden. Zo dreigt ook de vakbond voor rechters en officieren van justitie met een staking. Een staking van de rechterlijke macht heeft nog nooit plaatsgevonden in Nederland, maar voor alles kan een eerste keer zijn.

Zo werd minister Weerwind voor Rechtsbescherming in februari een ultimatum voorgelegd: als hij vóór 10 maart niet in zou gaan op de eisen van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVnR), dan kon hij een staking van de rechterlijke macht verwachten. Afgelopen donderdag, 9 maart kwam hij met een reactie: Weerwind wil stakingen voorkomen en gaat deels in op de eisen voor een betere cao.

De bond ziet een aantal problemen: allereerst zou minister Weerwind de onkostenvergoeding die inmiddels 30 jaar werd verstrekt willen afschaffen. Hier is hij 9 maart op teruggekomen. “Ik vertrouw erop dat wij tot een uitkomst kunnen komen (…) en waarbij de eventuele financiële consequenties niet ten laste komen van de rechterlijke ambtenaren.”, laat Weerwind weten. Waar Weerwind niet in mee gaat, zijn de hogere lonen die de NVvR eist. Bovendien eist de vakbond dat er een oplossing komt voor de toenemende mate van bedreigingen, de hoge werkdruk en grote personeelstekorten. “We vragen daar voortdurend aandacht voor en het probleem wordt alleen maar groter. De rek is eruit”, vertelt voorzitter Marc Fierstra tegen de NOS.

Maar wat zeggen de cijfers uit het jaarverslag van de Rechtspraak uit 2021? Is de rek er echt uit?

Zoals in de grafiek te zien is, worden afgelopen jaren, op het jaar 2020 na, er meer het zaken afgehandeld dan dat er binnenkomen. Dit kan duiden dat alle zaken wel in behandeling worden genomen en hier daadwerkelijk genoeg tijd voor is. Toch ligt dit ietwat genuanceerder. De NVvR beweert dat er een tekort is van 800 rechters en 200 officieren, en dat terwijl het OM de doorlooptijden wil verkorten. In het haarverslag van het OM staat beschreven:

“Te lange doorlooptijden zijn onwenselijk, omdat zij tekortdoen aan het belang van slachtoffers van misdrijven en het recht van verdachten op berechting binnen een redelijke termijn.”

Dit doel, in combinatie met de zittingscapaciteit, is het aantal sepotbeslissingen gestegen. In 2021 zijn er 11% meer zaken geseponeerd. Door het tekort zijn veel zaken te oud geworden om nog behandeld te mogen worden. Je raadt het al: dat gooit het aantal afgehandelde zaken wel wat meer omhoog.

Zit er op z’n minst een stijgende lijn in de hoeveelheid instroom van rechterlijke ambtenaren? We pakken de cijfers erbij.

Inderdaad: het is een stijgende lijn. Dat betekent dat er sinds 2019 meer rechterlijke ambtenaren het werkveld hebben betreden. Als deze zich doorzet zal de werkdruk logischerwijs iets verlagen.

Maar zo ver zijn we nog niet en moet er, volgens de vakbond, nu verandering komen. In de brief van 9 maart heeft Weerwind voorgesteld om, namens beide partijen, een onafhankelijke verkenner aan te wijzen om oplossingen te vinden. Met het oog op de hoge werkdruk en de kleine zittingscapaciteit kan een staking de situatie niet écht bevorderen. Maar of de bond daadwerkelijk hun werk tijdelijk stil zal leggen, dat moeten we nog maar zien. Er is in ieder geval werk aan de winkel.