Jongeren tussen de 15 en 25 jaar steken minder vaak hun armen uit de mouwen. Het aantal vrijwilligers in Nederland neemt sterk af. Vooral onder jongeren is de trend zichtbaar. Een buurttuintje opknappen, de voetbalroosters maken, of ouderen sociale media lesgeven, zit dat er voor jongeren niet meer in? Fenna (20): ‘Van de 20 uur die ze op Netflix besteden kan makkelijk de helft naar vrijwilligersinitiatieven.’
Minder dan de helft van jongeren tussen de 15 en 25 jaar doet vrijwilligerswerk. Deze afname is sinds 2017 gesignaleerd en betreft jongeren die minimaal één keer per jaar zich als vrijwilliger inzetten. Bekommeren jongeren zich minder om anderen, hebben ze te weinig tijd of zijn er andere reden waarom zij niet meer hun vrijwillige steentje bijdragen?
De jeugd van tegenwoordig
Koen Richel (28) herkent het. In 2015 meldde hij zich aan via de vrijwilligersorganisatie ‘Project Abroad’ met onder andere locaties in Nederland. Via de organisatie is hij in een ziekenhuis terecht gekomen en bracht hier drie intensieve maanden door. Ook hij merkt de afname in vrijwilligers. ‘Het ziekenhuis waar ik stage liep is nu gesloten als vestiging bij de vrijwilligersorganisatie door te weinig aanmeldingen. Toen ik die mailtjes las schrok ik wel. Het ziekenhuis had ons zo hard nodig, dat er nu te weinig aanmeldingen zijn is geen goede zaak.’
Op de vraag waarom hij nu geen vrijwilligerswerk meer doet zegt Koen: ‘Ik heb het gewoon te druk. Ik loop coschappen, dat an zich is al tijdrovend. Laat staan dat ik nog een bijbaan heb óf vrijwilligerswerk kan doen. Als ik die tijd wel zou hebben twijfel ik er niet aan om opnieuw vrijwilligerswerk te doen. Het was zo’n mooie ervaring.’
Hebben jongeren dan echt te weinig tijd? Fenna (20) betwijfelt het. ‘Jongeren maken te weinig tijd. Van de 20 uur die ze op Netflix besteden kan makkelijk de helft naar vrijwilligersinitiatieven, of ga eens bij je opa en oma langs. Jongeren moeten zich meer realiseren dat zulk werk nodig en leuk is. Ik doe al zes á zeven jaar vrijwilligerswerk. Het is fantastisch en je krijgt er zoveel energie van.’
Fenna vindt de afname zorgwekkend. ‘De afname in vrijwilligers merk ik ontzettend. Waar we voorheen met veertig vrijwilligers een tenniskamp in elkaar zette, doen we dat nu met vijftien.’ In haar eigen omgeving is Fenna constant op zoek naar waar zij haar steentje kan bijdragen. Als echte vrijwilligersveteraan is Fenna kritisch op haar leeftijdsgenoten. ‘Het lijkt tegenwoordig wel normaal dat voor elke poep en scheet iets terug wordt verwacht. Dat is zonde, want juist de betrokkenheid met je naasten is belangrijk voor een maatschappij. Met sociale media zit de jeugd al veel meer in isolement, als ook de motivatie voor vrijwilligerswerk verdwijnt komen ze alleen maar verder van de maatschappij te staan.’
Neerwaartse trend
Je één keer per jaar inzetten als vrijwilliger, in 2020 deed nog 44 procent van de bevolking het. Een afname van 5 procent ten opzichte van de jaren ervoor. Toch was deze afname niet geheel onverwachts. 2020 stond in het teken van de coronacrisis, waardoor een groot deel van de vrijwilligersinitiatieven niet door kon gaan. Het coronajaar blijkt echter geen uitzondering op de regel. Het aantal vrijwilligers op jaarbasis neemt al langer af. De vrijwilligers die overblijven hebben vaak gemeenschappelijke kenmerken. Nederlanders zonder migratieachtergrond, die een hoge opleiding hebben genoten, op middelbare leeftijd zijn, een hoog inkomen hebben, in een niet-stedelijke gemeente wonen en tot een kerkelijke gezindte horen zijn het vaakst vrijwilliger. Maar, zelfs met alle gunstige kenmerken aanwezig neemt het aantal vrijwilligers af.
De cijfers van het CBS en de ervaringen van Fenna en Koen liegen er niet om: het aantal vrijwilligers neemt af. Waar voorheen corona als schuldige aangewezen kon worden, is de sterke daling niet geheel te verklaren. Minder tijd? Minder motivatie? Meer geïsoleerd? Het blijft gissen naar de drijfveren. Toch is het niet alleen de jeugd waar het probleem zich voordoet. Volwassenen en ouderen zijn minstens net zo verantwoordelijk voor de daling in het aantal vrijwilligers.