Over de stikstofdiscussie wordt er nog veel gesproken in het nieuws. Met veel demonstraties laten veel boeren horen dat ze het niet eens zijn met de stikstofplannen. Ook met een oog op de komende verkiezingen, blijft stikstof een heikel punt.

De stikstofproblematiek is al langere tijd aanwezig, maar in het heden is deze kwestie overal te zien. Op het nieuws en in partijprogramma’s is het een van de belangrijkste onderwerpen. Ook door de grote overwinning van de Boeren Burger Beweging bij de provinciale verkiezingen is het duidelijk dat het onderwerp speelt in de maatschappij.

“Willen we iets aan het klimaatprobleem en het verlies van biodiversiteit doen, dan zullen we snel over moeten gaan op meer plantaardige productie”

Jeroen Candel, hoofddocent Voedsels- en Landbouwbeleid aan Wageningen University

Nederland is één van de koplopers op het gebied van stikstofuitstoot. De Raad van State heeft in 2019 bepaalt dat Nederland te weinig er aan doet om de stikstofuitstoot te verminderen en zo deze koppositie kwijt te raken, en in 2021 is er een wet aangenomen om dit wel te bereiken.

De bedoeling van deze wet is dat er in 2030 een grote vermindering heeft plaatsgevonden van de stikstofuitstoot, waaraan alle vervuilende sectoren moeten bijdragen. Aangezien de stikstofuitstoot voor een groot deel afkomstig is vanuit de landbouw, maakten de boeren zich zorgen en kwamen in actie.

Uitstoot van de landbouw

De stikstofuitstoot van de landbouw is erg groot (zie onderstaand diagram), en vooral van de veestapel. Waarom is dit een probleem? Hoezo is er zoveel onrust in Nederland door de stikstofdiscussie?

In principe is stikstof geen probleem, maar te veel ammoniak is dat wel. Dit zit vooral in de verbindingen die vrijkomen vanuit de uitwerpselen van vee. Deze stof, ammoniak (NH3), is schadelijk voor de gezondheid. Blootstelling aan deze fijnstof, kan leiden tot longziekten, hartaandoeningen, en een korter leven.

Ook de natuur heeft last van te veel ammoniak. Neerslag van deze verbinding verzuurt de bodem, en dit gaat ten koste van de biodiversiteit. Het probleem zit hem daar vooral in bomen die hierdoor niet de juiste voeding binnen kunnen krijgen, en in planten die gedijen op voedselarme grond.

Het probleem is bij een simpele vermindering van stikstofuitstoot ook niet direct opgelost. Stichting Milieudefensie meldt ook dat het veel tijd en geld gaat kosten om de , en dat het ook dan niet zeker is of alle schade ongedaan kan worden gemaakt.

Omdat boeren zo veel ammoniak in de natuur veroorzaken, zien zij met de nieuwe plannen hun inkomsten krimpen. Boeren zijn bang dat ze moeten stoppen of dure maatregelen moeten nemen.

Export

De uitstoot van ammoniak is dus wel degelijk een probleem volgens vele organisaties, maar hoe zit het dan met de productie van onze boeren? Als er minder boeren komen, hoe zit het dan met ons eten? Vaak hoor je in het nieuws en tijdens de protesten het standpunt 'zonder boeren, geen eten'. Boeren gebruiken dit standpunt vaak om hun belang aan te duiden.

Toch klopt dit standpunt niet helemaal. Nederland exporteert vooral landbouwproducten. Bijvooreeld 60 procent van de totale vleesafzet. De overige 40 procent van de afzet is voor binnenlands gebruik. Dit betekent dus dat de Nederlandse veeboeren het meeste geld verdienen aan de inkomsten van het buitenlandse verkoop van vlees. En dus ook de meeste producten verkopen aan het buitenland.

De tabel hieronder laat zien wat de exportwaardes zijn van verschillende producties binnen de boerensector.

Maar komen we met dit export gehalte dan wel aan ons eigen eten? Nee, wij zijn sterk afhankelijk van de buitenlandse markt. Als Nederland volledig zelfvoorzienend zou willen worden, zouden wij 3,34 miljoen hectare nodig hebben aan landbouwgrond, terwijl wij nu 1,82 miljoen hectare gebruiken, inclusief exportgrond. Ook draagt deze export van vee niet enorm veel bij aan ons Bruto Binnenlands Product (bbp). Volgens het CBS draagt het totale agrocomplex 6,4 procent bij aan het bbp. Hierin zitten ook verwerkingsprocessen inbegrepen.

Biologisch alternatief

De grote vraag is dus of wij de boeren echt in deze mate nodig hebben om ons te voeden, en als de veestapel kleiner wordt gemaakt, wij dan ook echt minder eten hebben. De cijfers geven in principe aan van niet, maar de kwestie is veel meer dan alleen cijfers.

Jeroen Candel, hoofddocent Voedsels- en Landbouwbeleid aan Wageningen University, meldt aan Omroep Brabant dat we alleen een probleem hebben als alle boeren in één keer stoppen. Dit is natuurlijk niet het geval. Hij vertelt het volgende: "Willen we iets aan het klimaatprobleem en het verlies van biodiversiteit doen, dan zullen we snel over moeten gaan op meer plantaardige productie." Dit betekent dus dat wij minder vervuilend voedsel moeten gaan produceren en consumeren. Denk hier bijvoorbeeld aan vega-opties.

Het is dus meer een kwestie van type consumptie als we iets aan de problematiek willen gaan doen. "We zullen als maatschappij moeten inzien dat ons huidige voedselsysteem niet meer werkt en in de supermarkt vaker moeten kiezen voor het biologische alternatief", benadrukt Candel.

Een stukje vlees zal dus misschien iets anders moeten worden om uit deze problematiek te komen, maar we komen gelukkig niet met lege schappen te zitten.