Er zijn steeds minder bibliotheken te vinden in Nederland. En degenen die er wel nog zijn hebben te kampen met een dalend ledenaantal. Om te kunnen blijven bestaan nemen de bibliotheken maatregelen, zo zijn er bijna geen boetes meer en worden er cursussen gegeven. Bibliotheken hebben dus niet enkel meer de functie van het uitlenen van boeken. Maar wat is de toekomst van de bibliotheek?
Sinds 2000 zet er zich een trend voort waarbij er steeds minder bibliotheken in Nederland te vinden zijn. Deze dalende trend is ook merkbaar bij het aantal leden van bibliotheken, blijkt uit data van het CBS. In de afgelopen twintig jaar hebben zo’n één miljoen mensen hun abonnement opgezegd. Nog steeds kan er wel gezegd worden dat een op de vijf mensen in Nederland lid is van de bibliotheek.
Joke Ruff van de Leidse bibliotheek BplusC merkt dit ook, maar dat betekent niet dat mensen wegblijven van de bibliotheek. “In heel het land merk je in de bibliotheekwereld een kleine daling in ledenaantal gepaard met een toename in bezoekers. Dit heeft er mee te maken dat de bibliotheek aan het veranderen is van een “boekenbibliotheek” naar een maatschappelijke bibliotheek, een “Third Place”. Bibliotheken, zo ook BplusC, zijn zich steeds meer aan het ontwikkelen naar een Third Place, een plek waar mensen, kennis en organisaties met elkaar worden verbonden rond belangrijke thema’s die spelen in de samenleving.”
Veranderende doelgroep van bibliotheken
Als je kijkt naar het verschil tussen jeugd en volwassen leden, is het te zien dat met name de volwassen leden zich van de bibliotheek terugtrekken. Al eind vorige eeuw werd het duidelijk dat mensen steeds minder lezen. Daarnaast is het voor volwassenen duurder om lid te worden. Voor jongeren is het lidmaatschap gratis, hun aantal is daardoor ook stabiel gebleven. Daarom maken vullen zij ook twee-derde van het totale ledenaantal. Passen bibliotheken zich aan, aan deze groep?
Aanpassingen van de bibliotheek
Ook de collectie van bibliotheken veranderd. Zo staan er steeds minder volwassen boeken in de boekenkasten. Het aantal kinderboeken, is net zoals het aantal jeugdleden, stabiel gebleven. De grootste verandering in de collectie is het bestaan van de onlinebibliotheek. Hier hebben leden vanuit hun eigen huis beschikking tot zo’n duizenden e-books en luisterboeken.
Naast het uitlenen van boeken, zowel fysiek als digitaal, zijn bibliotheken ook een samenkomstplek voor andere doeleinden. Ook in Leiden is dit het geval: “We beschikken over een Taalhuis waar mensen hun digitale vaardigheden en hun taalvaardigheden kunnen ontwikkelen en verbeteren. Daarnaast organiseren we ook evenementen aanhakend op een lokaal, landelijk of ander actueel thema. Soms horen deze bij een tentoonstelling die in de Nieuwstraat staat. Soms is het onderdeel van een cursus.”
Als je je geleende boek te laat inlevert, krijg je vaak ook geen boete meer. NOS rapporteerde dat dit bij zo’n 30% van de bibliotheken het geval is. Bij de helft is het boetesysteem minder streng, zo krijgen kinderen en mensen met een bijzonder abonnement geen boetes meer. De bibliotheken hopen hiermee dat er meer mensen komen en dat ze ook meer gaan lenen. Bij BplusC is er al jarenlang hetzelfde boetesysteem. Er wordt 15 cent per niet ingeleverde dag per boek gerekend. Er zit wel een maximum op de boete, namelijk €10.
Bibliotheek van de toekomst
De bibliotheek is inmiddels niet meer zoals het vroeger was, er wordt dan ook veel gefocust op de bibliotheek van de toekomst. Bij de Openbare Bibliotheek van Amsterdam werd er op 11 maart een dag georganiseerd waarbij kinderen hun input konden geven over hoe de bibliotheek er in de toekomst volgens hen uit moet zien. Hierbij lag de focus op het aanbieden van cursussen zoals filmpjes maken en monteren. Ook heeft de bibliotheek een eigen kinderraad om na te denken over de bibliotheek.
Ook in Leiden staat de bibliotheek niet stil. “BplusC als Third Place is een ontmoetingsplaats voor alle Leidse inwoners en inwoners voor Leiderdorp. Een laagdrempelige plek waar je binnen kunt lopen om te ontmoeten, te inspireren en te ontwikkelen. De Third Place is een plek waar je naast thuis (1e) en je werk (2e plek) graag bent. Een plek die mensen, kennis en organisaties uit de buurt met elkaar verbindt, dat weerspiegeld welke thema’s er in de wijk spelen.”
Kortom de toekomst van de bibliotheek zoals wij hem kennen is onzeker maar dit betekend niet dat de bibliotheek verdwijnt. De toekomstige bibliotheek is er niet alleen maar om boeken uit te lenen maar ook om mensen dingen te leren en elkaar te laten ontmoeten.