“Ik was gister ook echt niet lekker,” vertelt schaatser Jutta Leerdam na een wedstrijd in Canada. “Ik zie helemaal zwarte vlekken.” Als de camera uit is, vertelt ze dat ze ongelofelijk last had van haar menstruatie. “Ik was er zo ziek van deze keer.” Ondanks haar klachten moest Leerdam een topprestatie neerzetten, en dat deed ze. Ook deze keer pakte ze goud.
Menstruatieklachten worden steeds meer bespreekbaar. Toch blijkt uit cijfers dat één op de tien mensen die ongesteld worden, geen geld hebben om producten te kopen. Menstruatiearmoede is dus nog steeds een groot probleem in Nederland. Hier komt een hoop schaamte en onhandigheid bij kijken.
Heb je wel genoeg geld voor tampons, maandverband of een menstruatiecup? Dan kan ongesteldheid nog steeds belemmerend zijn, want zo’n 85% van de menstruerenden ervaart pijn en ongemak bij het bloeden. Ongeveer vijf dagen per maand, 35 jaar lang. Reken dat maar eens uit. We moeten er daarom echt over gaan praten.
Kranten en toiletpapier
Eén op de tien Nederlanders die menstrueren, hebben geen geld voor hygiëneproducten. Sommigen moeten elke maand kiezen tussen avondeten en een duur pakje tampons. Velen kiezen daardoor voor schadelijke alternatieven, zoals toiletpapier of zelfs kranten. “Als ik moet kiezen tussen brood om mijn gezin te voeden en maandverband, gaat dat brood er toch komen,” vertelt Monique aan de NOS. “Zo zwaar is mijn situatie.”
Sinds een paar jaar is hier een oplossing voor: menstruatieproducten uitgiftepunten. Deze ‘MUP’s’, opgericht door het Armoedefonds, bieden gratis producten voor mensen die dit nodig hebben. Inmiddels zijn er al meer dan 14 honderd plekken in Nederland te vinden. En dat worden er steeds meer.
Toch blijft er sprake van schaamte. Zowel op armoede als bij menstruatie rust een taboe, volgens het Armoedefonds. Het weerhoudt mensen van het accepteren van hulp. “Sommige vrouwen knippen liever een luier in vieren dan dat ze iets bij mij komen halen,” zegt Leanne Noordover van Stichting De Roze Hulp. Het bespreekbaar maken van menstruatie is dus van belang. Het kan mensen helpen.
Gratis en voor niks?
Grootschalige problemen als deze zijn vaak hogerop op te lossen. In december hebben D66, Volt en PvdA daarom een motie ingediend om menstruatieproducten gratis te maken voor mensen met een lager inkomen. Het voorstel werd met een meerderheid in de Kamer aangenomen. Dit is volgens Volt-Kamerlid Marieke Koekkoek het begin van iets groters: “We willen naar een structurele oplossing voor het probleem; dat menstruatieproducten gratis worden voor ieder persoon.”
Nederland zou niet de eerste zijn: de schotse overheid maakte in november 2020 alle menstruatieproducten al gratis. Andere landen, regio’s en staten volgden snel. Op de onderstaande kaart zijn deze te zien. In sommige landen hebben alleen bepaalde regio’s een regelement voor gratis menstruatieproducten. Ook in de Verenigde Staten doen inmiddels vijf staten mee.
Een dagje thuisblijven
Jutta Leerdam zette ondanks haar menstruatiepijn een topprestatie neer. Het feit dat haar uitspraak over haar ongesteldheid nieuws werd, zegt genoeg over het taboe in de sport. Ook op werkvloeren, op scholen en zelfs in vrijetijdbesteding wordt er amper gepraat over de bijwerkingen van menstruatie. Maar pijn in buik en onderrug, bloedarmoede, migraine en zelfs depressieve gevoelens… genoeg redenen om even een dagje thuis te blijven, toch? Volgens een onderzoek van de FNV ziet 85 procent van de mensen onder de 35 zo’n menstruatieverlof wel zitten.
Menstruatieverlof bestaat al in verschillende landen. Als iemand daar kan aantonen teveel last te hebben van de bijpassende ongemakken, kan degene voor een paar dagen vrij krijgen. In Nederland is er nog veel discussie over dit verlof. Zo zou er discriminatie kunnen ontstaan. Werknemers zouden bijvoorbeeld meer mannen aan gaan nemen. Tot nu slikken de meeste menstruerenden een ibuprofen, halen diep adem en zitten door de pijn heen. Tegen je baas zeggen dat je last hebt van je ongesteldheid, lijkt vaak een te hoge drempel.
Of je nou menstrueert of niet, je hebt ermee te maken. Het is belangrijk om erover te praten met elkaar, om zo schaamte en taboe te doorbreken. Want we kunnen niet allemaal net als Jutta elke maand goud binnenslepen.