“Ik was gister ook echt niet lekker”, vertelt schaatser Jutta Leerdam na een wedstrijd in Canada. “Ik zie helemaal zwarte vlekken.” Als de camera uit is, vertelt ze dat ze ongelofelijk last had van haar menstruatie. “Ik was er zo ziek van deze keer.” Ondanks haar klachten zette Leerdam een topprestatie neer, maar functioneren en ongesteld zijn is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Door taboes, schaamte en dure producten spreken we van een groot menstruatieprobleem in Nederland.
Leerdam droeg bij aan het steeds meer bespreekbaar maken van menstruatie. Daar heerst namelijk nog steeds een taboe. Dat is problematisch, want ongesteldheid kan enorm belemmerend zijn. Zo’n 85% ervaart pijn en ongemak tijdens, voor én na het bloeden. Vijf dagen per maand, ongeveer 35 jaar lang. Reken dat maar eens uit.
Ongesteldheid kan extra vervelend zijn als er geen geld is voor tampons, maandverband en menstruatiecups. Deze menstruatiearmoede ervaart ongeveer één op de tien mensen, volgens onderzoek. Vaak is het moeilijk om te vragen om hulp, juist door het taboe en de schaamte die bij ongesteldheid komt kijken. We moeten daarom écht gaan praten over menstruatie.
Kranten en toiletpapier
Eén op de tien Nederlanders die menstrueren, hebben geen geld voor hygiëneproducten. Sommigen moeten elke maand kiezen tussen avondeten en een pakje tampons. Velen gaan daardoor voor schadelijke alternatieven, zoals toiletpapier of zelfs kranten. “Als ik moet kiezen tussen brood om mijn gezin te voeden en maandverband, gaat dat brood er toch komen”, vertelt Monique aan de NOS. “Zo zwaar is mijn situatie.”
Sinds een paar jaar is hier een oplossing voor: uitgiftepunt voor menstruatieproducten. Deze ‘MUP’s’, opgericht door het Armoedefonds, bieden gratis producten voor mensen die dit nodig hebben. Inmiddels zijn er al meer dan veertienhonderd plekken in Nederland te vinden. En dat worden er steeds meer.
Toch blijft er sprake van schaamte. Zowel op armoede als op menstruatie rust een taboe, volgens het Armoedefonds. Het weerhoudt mensen van het accepteren van hulp. “Sommige vrouwen knippen liever een luier in vieren dan dat ze iets bij mij komen halen”, zegt Leanne Noordover van Stichting De Roze Hulp. Het bespreekbaar maken van menstruatie is dus van belang. Het kan mensen helpen.
Gratis en voor niks?
Grootschalige problemen als deze zijn vaak hogerop op te lossen. In december hebben D66, Volt en PvdA daarom een motie ingediend om menstruatieproducten gratis te maken voor mensen met een lager inkomen. Het voorstel werd met een meerderheid in de Tweede Kamer aangenomen. Dit is volgens Volt-Kamerlid Marieke Koekkoek het begin van iets groters: “We willen naar een structurele oplossing voor het probleem; dat menstruatieproducten gratis worden voor ieder persoon.”
Nederland zou niet de eerste zijn: de Schotse overheid maakte in november 2020 alle menstruatieproducten al gratis. Andere landen, regio’s en staten volgden snel. Op de onderstaande kaart zijn deze te zien. In sommige landen hebben alleen bepaalde regio’s een reglement voor gratis menstruatieproducten. Ook in de Verenigde Staten doen inmiddels vijf staten mee.
Een dagje thuisblijven
Jutta Leerdam zette ondanks haar menstruatiepijn een topprestatie neer. Het feit dat haar uitspraak over haar ongesteldheid nieuws werd, zegt genoeg over het taboe in de sport. Ook op werkvloeren, op scholen en zelfs in vrijetijdbesteding wordt er amper gepraat over de bijwerkingen van menstruatie. Maar pijn in buik en onderrug, bloedarmoede, migraine en zelfs depressieve gevoelens… genoeg redenen om even een dagje thuis te blijven, toch? Volgens een onderzoek van de FNV ziet 85 procent van de mensen onder de 35 zo’n menstruatieverlof wel zitten.
Menstruatieverlof bestaat al in enkele landen. Als iemand daar kan aantonen te veel last te hebben van de bijpassende ongemakken, kan degene voor een paar dagen vrij krijgen. In Nederland is er nog veel discussie over dit verlof. Zo zou er discriminatie kunnen ontstaan. Werknemers zouden bijvoorbeeld meer mannen aan gaan nemen. Tot nu slikken de meeste menstruerenden een ibuprofen, halen diep adem en zitten door de pijn heen. Tegen je baas zeggen dat je last hebt van je ongesteldheid, lijkt vaak een te hoge drempel.
Of je nou menstrueert of niet, je hebt ermee te maken. Het is belangrijk om erover te praten met elkaar, om zo schaamte en taboe te doorbreken. Want we kunnen niet allemaal net als Jutta elke maand goud binnenslepen.