Moord, geweldsdelicten of diefstal. Allemaal voorbeelden van strafbare feiten waarbij jongeren een gevangenisstraf opgelegd krijgen door de rechter, vaak in de vorm van jeugddetentie. Maar is het leven in detentie hetzelfde zoals we zien in series als Prison Break en Orange Is The New Black?
De meeste jongvolwassenen tussen de 18 en 25 jaar worden vervolgd volgens het jeugdstrafrecht. Hierin wordt vaak rekening gehouden met de ontwikkelingsfase van de jongere. Zo is ook het geval bij Rik (niet zijn echte naam), die in 2021 een strafbaar feit pleegt. Wat dat strafbare feit precies inhoudt wil hij niet delen. Wel wil hij vertellen over het leven in detentie. “Wat ik voorop wil stellen, is dat vastzitten mij uiteindelijk geholpen heeft. Het klinkt misschien gek, maar je zit niet alléén maar gevangen. Samen met begeleiders werk je aan doelen en zorg je ervoor dat je na je straf weer mee kunt komen in de maatschappij. Daar ben ik heel dankbaar voor.”
Rik zat gevangen in de Justitiële Jeugdinrichting (JJI) in Lelystad, een van de 11 locaties waar jongeren in Nederland hun straf uitzitten. De inrichting in Lelystad is een speciale inrichting voor jongeren met achtergrondproblematiek, zoals jongeren die een lastige jeugd hebben gehad. “Ik had al vaker kleinere strafbare feiten gepleegd, samen met een groep jongens uit de buurt waar ik woon. Meer dan eens werd ik opgepakt en zat ik voor even vast. Tot ik gepakt werd en voor langere tijd moest zitten.”
Het leven in een JJI is gestructureerd. Elke dag op tijd opstaan, ontbijten en aan de slag. Dit kan onderwijs of gedragstherapie zijn. Jongeren in jeugddetentie zijn het merendeel van de dag bezig met gemeenschappelijke activiteiten. Ook is er veel tijd voor sport. Er staan tijden ingeroosterd dat jongeren verplicht op hun kamer moeten blijven. Volgens Rik lijkt het niet echt op wat je ziet in Netflix-series. "Het is niet zo dat je de hele dag opgesloten zit in een kleine cel, met bed en wc. Per dag heb je ook twee uur vrije tijd, om bijvoorbeeld even te gamen. Wel delen we een playstation met z'n tienen. Dan wordt er onder elkaar gewoon gelachen en zijn we competitief. Maar als die tijd voorbij is, zijn begeleiders soms wel streng. Regelmaat en planning zijn belangrijk."
De verschillende jeugdinrichtingen in Nederland hebben allemaal hun eigen specialisatie en behandelmethoden. Wel hebben ze allemaal het doel om jongeren terug de maatschappij in te helpen. Sinds 2005 daalt het aantal 18 to 25 jarigen in detentie. Het re-integreren gebeurt stapsgewijs en speelt zich af op meerdere leefgebieden tegelijk. Dit begint vaak met een interne stage, om te wennen aan veranderingen en nieuwe sociale contacten. "Ik ben via de JJI in de logistiek aan het werk gegaan. Eerst korte periodes, vooral tijdens mijn verlof. Hier helpen de begeleiders je mee. Nu ik vrij ben werk ik zelfstandig in een magazijn. Ik red mezelf, verdien mijn eigen geld en ga binnenkort mijn eigen appartement kopen."
Corinne Peters is pedagogisch directrice van verschillende jeugdinrichtingen in Nederland. In een interview met RTL Nieuws vertelt ze over jongeren die bij haar in de jeugdinrichtingen zitten. Volgens Corinne denken buitenstaanders vaak dat het verblijf in een JJI lijkt op een hotel, maar het is alles behalve dat. "De jongeren moeten vaak afkicken van hun mobiele telefoon die ze nu niet meer hebben. Na het avondeten gaan ze een uur naar hun kamer, met de deur op slot. Om 21.30 uur gaat de kamer dicht, of je nu 18 of 25 jaar bent, vanaf dan zit je op je kamer. Het is hier geen hotel, want de jongeren zijn hun vrijheid kwijt. Veel jongens hebben last van heimwee, maar ze kunnen niet even bellen met hun vriendin of moeder."
De directrice vindt het belangrijk dat mensen beide kanten van het verhaal van de plegers inzien. "Ze praten vaak over de sleutelbos die ze de hele dag horen. Dat rinkelende geluid staat symbool voor het gevoel dat ze hun vrijheid kwijt zijn. De meeste jongens vinden hun verblijf hier in het begin heel vervelend, maar na een tijdje zijn ze blij dat het hier wel lukt hun diploma te halen of dat ze drie maaltijden op een dag krijgen."