Straten vol afval en mensen die wachten op een bus die niet komt, het zijn beelden die we de afgelopen maanden veel zagen. In januari en februari 2023 werd namelijk opvallend veel gestaakt en het einde lijkt is nog niet in zicht. José Kager (FNV): ‘2023 wordt een actiejaar’.

Door de hoge energieprijzen en de enorme inflatie is het leven voor veel mensen duurder geworden. Doordat salarissen vastliggen, verliezen veel mensen hun koopkracht. Sommige mensen kunnen hun vaste lasten zelfs niet meer betalen met het salaris wat ze nu hebben. Dit leidt tot veel onrust op de werkvloer en kan leiden tot stakingen, aldus Kager.

Stijgende cijfers
Sinds september 2022 zit het aantal leden van de FNV in de lift. Waar voor die tijd meer leden weggingen dan dat erbij kwamen, is dit nu juist andersom. In Januari nam het ledenaantal met meer dan 7300 leden toe. Met name jonge mensen tot 35 jaar melden zich vaker aan. Kager: ‘mensen zien wat je als vakbond voor verschil kan maken.’

Verschil maken doen de vakbonden in deze tijd zeker. Het afgelopen jaar heeft de FNV tachtig ultimatums gesteld. Dit is in 22 jaar nog nooit zoveel geweest. Twee derde van deze ultimatums leidde uiteindelijk niet tot een staking omdat de vakbonden en de werkgevers tot een nieuw cao-akkoord kwamen. Bij de overige ultimatums gebeurde dat niet, wat in sommige gevallen tot stakingen leidden.

Deze trend lijkt door te zetten. In een gemiddeld jaar wordt zo’n 25 keer gestaakt. Dit jaar zit het aantal stakingen in januari en februari al bijna op dit getal. Daar blijft het waarschijnlijk niet bij. Onlangs kondigden ziekenhuispersoneel aan halverwege maart te gaan staken en ook rechters en officieren van justitie dreigen met stakingen.

Van de stakingen in januari en februari staat hieronder een overzicht, met daarin de eisen, tegenbiedingen en de mogelijke uitkomst weergegeven.

In totaal werd in januari en februari 32 dagen gestaakt, waarbij op twaalf dagen door meerdere sectoren tegelijk. Met name de stakingen die de maatschappij ontwrichten kregen veel aandacht. Zo zorgden de estafette stakingen bij de afvalvoorziening voor straten vol vuilnis en troep en leidde de stakingen in het Openbaar Vervoer tot vele mensen die tevergeefs stonden te wachten op een bus of regionale trein die niet kwam.

Volgens Kager komt het stijgen van het aantal stakingen met name door de enorme inflatie, maar ook de arbeidstekorten spelen een rol. ‘Door personeelstekorten stijgt de werkdruk voor veel werknemers en daarmee ook de spanning op de werkvloer. Tegelijkertijd zorgt het personeelstekort er ook voor dat werknemers niet bang zijn vervangen te worden als ze gaan staken.’

‘Ik kon niet meer rondkomen’
Een van de vuilnisstakers in Amsterdam was Alfons Zuidgeest. Hij is vuilnisman en doet zijn werk met veel plezier. ‘Ik ben trots op mijn stad en ik hou ervan dat het schoon is. Het deed mij pijn om te zien hoe vies de stad was, maar we konden niet anders. Gelukkig is het nu weer schoon.’

Alfons staakten samen met andere ambtenaren voor een beter salaris. ‘De boodschappen, de huur en de verwarming zijn allemaal duurder geworden. Met het loon dat wij kregen, kon ik dat niet meer betalen.’

De staking in Amsterdam was niet de eerste in deze reeks van stakingen. veertien andere gemeenten gingen voor. De staking in Utrecht leidde al tot een uitzonderlijk vieze stad, waar straten bezaaid lagen met hopen afval en prullenbakken uitpuilden.

Net als in Utrecht zou de staking in Amsterdam één week gaan duren. De ambtenaren eisten een loonsverhoging van twaalf procent voor één jaar en een automatische correctie op de inflatie in 2024. Een eerder bot van vijf procent in 2023 en nog drie procent in 2024 hadden de vakbonden afgeslagen.

De staking in Amsterdam duurde uiteindelijk maar twee dagen. In de vroege ochtend van de derde dag bereikten de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een nieuw cao-akkoord met de vakbonden. De ambtenaren die onderin de loonschaal zitten krijgen er 16,4 procent bij en bovenin de loonschaal bijna 7 procent, zo meldt de FNV aan het NRC. Dezelfde dag nog begonnen de vuilnismedewerkers met het opruimen van de bergen afval.

Hoe de rest van 2023 er op het gebied van staken uit gaat zien is nog onbekend. De FNV verwacht dat er voorlopig nog geen einde aan alle stakingen komt. Kager: ‘Er zijn nog veel sectoren waar de lonen niet evenredig zijn met de inflatie. Een stakingsrecord is voor ons geen doel. Sterker nog, het liefst staken we niet. Maar als staken betekend dat onze leden goede arbeidsomstandigheden krijgen, dan doen we dat.’