Na een jarenlange politieke strijd verdwijnt vanaf 1 januari 2023 de verplichte vijf dagen bedenktijd voor het ondergaan van een abortus. Het recht op het plegen van abortus staat vastgelegd in de wet, maar deze vanzelfsprekendheid is absoluut niet altijd zo geweest. In Nederland was het afbreken van de zwangerschap verboden en zelfs strafbaar. Ondertussen kan je niet meer opgepakt worden als je abortus ondergaat, maar staat het abortusrecht nog steeds in het strafrechtboek. Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis Atria is het zat: ‘Wordt het niet eens tijd dat mensen met een baarmoeder zelf over de wetgeving mogen beslissen?’
Met een Christelijke meerderheid in het kabinet werd de zedenwet aan het begin van de 20e eeuw een feit: abortus werd niet alleen verboden, maar ook strafbaar. De vraag om abortus daalde niet onder de zedenwet, waardoor vrouwen vaak tot onveilige, uiterst onhygiënische en gevaarlijke alternatieven keerden. ‘Gewoon’ met een slang via je vagina je baarmoeder binnendringen, om vervolgens zeep je uterus in te spuiten. Of een breinaald van je oma uit de zolderkast pikken, om zo voor eigen arts te spelen. Dokter Bibber lijkt er niks bij. Werkten deze methoden niet? Dan was er altijd nog de optie om jezelf hard van de trap te laten vallen.
Recent toonde de World Health Organization aan dat onveilige abortussen de nummer één doodsoorzaak van zwangere vrouwen blijkt. Met een welgetelde 40 duizend vrouwen die jaarlijks overlijden aan de gevolgen van een onveilige abortus, blijkt het verbieden toch geen goed idee. Indrukwekkend genoeg ondervond Nederland een kleine veertig jaar voor het WHO-rapport dat onveilige abortussen niet aangemoedigd moeten worden. Met veel maatschappelijke weerstand hakte de politiek eind 1984 de knoop door: abortus werd (weer) legaal. Met wat puffen en stoten kwam het hoge woord eruit, abortus mocht alleen uitgevoerd worden bij goedgekeurde ziekenhuizen en klinieken. Bovendien werd een verplichte bedenktijd van vijf werkdagen ingevoerd. Toch is het cirkeltje hiermee nog niet rond.
Zijn jullie niet wat vergeten? Sinds de legalisatie van het abortusrecht speelt die vraag een grote rol. Hoewel de duizenden vrouwen die rond de jaren zeventig hebben gestreden voor dit recht trots zouden zijn, voelt de legalisatie van abortus niet geheel compleet. Het recht staat namelijk tot op de dag van vandaag nog in het strafwetboek. Dit maakt abortus niet alleen in bepaalde gevallen nog steeds strafbaar, het sluit abortus geheel buiten het huidige zorgstelsel. Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis Atria spreekt hierover uit: ‘Abortus is dus nog steeds gecriminaliseerd, in plaats van dat het als een gewone vorm van gezondheidszorg geregeld is in de wet. De ‘wet’ die is opgelegd is niet door vrouwen zelf gekozen, maar zijn er wel door afhankelijk. Dit ontneemt hun het zelfbeschikkingsrecht en leidt tot stigmatisering.’ De boodschap van Atria is duidelijk: abortus moet het strafrecht uit en het liefst vandaag nog. ‘Wordt het niet eens tijd dat mensen met een baarmoeder hierover mogen beslissen?’
De eerste stappen om abortus uit het strafrechtboek te halen zijn gezet. De Tweede Kamer heeft het burgerinitiatief ‘Abortus is geen misdaad’ mogen ontvangen. Het initiatief is een samenwerking tussen het programma Spuiten en Slikken en het Humanistisch Verbond. Na een controle van de vereisten om een burgerinitiatief te mogen presenteren, zal het voorstel besproken worden in de Tweede Kamer. Het ontvangende Tweede Kamerlid Zohair El Yassini stemt toe het initiatief ‘open en onbevangen’ te lezen.
Middels een interactieve tijdlijn nemen we je tenslotte mee in de evolutie van de abortuswetgeving, van het illegaal zijn, tot legalisatie en alles ertussenin. Te beginnen in 1911, waar de breinaald naast sokken haken een nieuwe functie kreeg.