Een jaar geleden maakte El Salvador de dodelijkste dag uit de recente geschiedenis mee, waarin 62 mensen in één dag vermoord werden. Ter vergelijking, in Nederland worden per half jaar niet eens zoveel moorden gepleegd. Als gevolg hiervan heeft het parlement een noodtoestand uitgeroepen en sindsdien wordt er keihard opgetreden tegen bendegeweld in El Salvador. Hoe gaat het er een jaar later in het land aan toe?
Meer dan één procent van de totale bevolking van El Salvador is in het afgelopen jaar opgepakt omdat ze verdacht worden onderdeel uit te maken van criminele organisaties. De nieuwe president, Nayib Bukele, heeft alles op alles gezet om het Zuid-Amerikaanse land te bevrijden van het bendegeweld dat dagelijks plaatsvond. Maar vanuit de internationale gemeenschap is er ook veel kritiek op zijn keiharde aanpak.
Bukele kwam in 2019 aan de macht en hij startte sociale ontwikkelingsplannen voor jongeren om te voorkomen dat ze zich zouden verbinden aan een leven vol misdaad. Daarnaast creërde hij een nieuwe elite politie-eenheid om lokale bendes keihard aan te pakken. Ook stemde het parlement in met nieuwe wetten, waardoor de maximumstraffen voor bendeleden werden verhoogd.
Deze drie dingen zorgden ervoor dat er enorm veel Salvadoranen opgepakt konden worden. Sinds de oprichting van de nieuwe politie-eenheid, zijn er 64.512 burgers opgepakt omdat ze verdacht worden bij een criminele bende te horen. Met een bevolking van 6,314 miljoen is het rekensommetje snel gemaakt: meer dan één procent van de burgers zit in de gevangenis. Om al deze mensen te huisvesten, besloot Bukele om de grootste gevangenis van Noord- en Zuid-Amerika te laten bouwen. In acht maanden werd deze uit de grond gestampt en is speciaal ingericht voor verdachten van bendegeweld.
Het gevecht tegen de georganiseerde misdaad werd verder geïntensiveerd op 28 maart 2022. Er werden in één dag 62 moorden gepleegd, de bloedigste dag sinds de burgeroorlog in El Salvador. Dit was de aanleiding voor Bukele om een nationale noodtoestand uit te roepen, waardoor allerlei burgerrechten verloren gingen. Zo werd er een avondklok ingesteld, mochten gevangenen geen bezoek meer ontvangen en werden ze de hele dag in hun cel opgesloten. Verder trok het leger de steden in en werd iedereen met tatoeages die linkten aan bendes opgepakt.
Hoewel het wreed klinkt, lijkt de keiharde aanpak van de Salvadoraanse regering wel te werken. Sinds ze aan de macht zijn gekomen, zijn er 56% minder moorden gepleegd. Wel moet de kanttekening gemaakt worden dat bendeleden die vermoord worden door het leger niet meegenomen worden in deze statistiek. Toch zijn er critici, zoals mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. Er worden volgens hen mensen eerst opgepakt en daarna pas onderzocht of ze daadwerkelijk actief zijn in de georganiseerde misdaad.
In de onderstaande tijdlijn wordt Bukele’s weg naar het presidentschap geïllustreerd en vervolgens wordt zijn beleid om de georganiseerde misdraad tegen te gaan bekeken.
Vanuit de internationale gemeenschap worden kritische vragen gesteld over de tactieken die de politie en het leger gebruiken. Zo ook door Elke Kuijper, woordvoerder dan Amnesty International: “Wij horen over buitengerechtelijke moorden, willekeurige verdwijningen van burgers en het martelen van bendeleden om informatie te vergaren.” Daar bovenop is er vanuit buurlanden veel kritiek dat veroordeelden geen eerlijk rechtsproces krijgen, maar direct in een gevangenis gegooid worden. President Bukele ontkent niet dat dit gebeurt, maar zegt dat deze acties nodig zijn om de bendes aan te pakken en dat het doel de middelen op dit moment heiligt. Zo wijst hij graag naar zijn populariteit onder de bevolking van El Salvador, uit onderzoek blijkt dan ook dat 90% hem steunt.