Zo vrij als een vogel of vogelvrij? De vogelstand in Nederland
28 maart 2022
L Pauw
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2021-2022)

Het gaat slecht met broedvogels in Nederland. Klimaatverandering, stikstof, en de mens zorgen voor slechte leefomstandigheden voor veel vogelsoorten. Een zorgwekkende trend die al een langere tijd aan de gang is.

Eens in de zoveel tijd stelt de Vogelbescherming de ‘Rode lijst’ vast. Hiermee wordt inzichtelijk gemaakt hoe het is gesteld met de vogelpopulatie in Nederland, en met name welke soorten het moeilijk hebben. Dit is nodig, zo beargumenteert de Vogelbescherming, om te begrijpen waar moet worden ingegrepen om te voorkomen dat bedreigde soorten uitsterven of definitief uit Nederland vertrekken.

Uit cijfers van het CBS blijkt al langere tijd dat broedvogels het steeds minder goed doen in Nederland. In tegenstelling tot zoogdieren en bepaalde plantensoorten die redelijk stabiel blijven, neemt het aandeel van bedreigde broedvogels in de afgelopen jaren toe. Hoewel het niet de enige groep is die verslechtering ziet, zijn het wel de vogels die de trend van biodiversiteit onder druk leiden.

De meest recente versie van de Rode lijst heeft de Vogelbescherming opgesteld in 2016. Liefst negen vogelsoorten zijn uit Nederland verdwenen. Dit gaat dan om vogelpopulaties die daadwerkelijk zijn uitgestorven in Nederland, of Nederland mijden bijvoorbeeld in het broedseizoen. Dit is voornamelijk het geval bij vogelsoorten die afhankelijk zijn van leefgebieden aan de kust en in de duinen, de heide, en het boerenland. Ook bij de bedreigde en ernstig bedreigde soorten is dit terug te zien.

Menselijk handelen

Vogels die rond zoet water en moeras leven deden het destijds ook aanzienlijk slechter, maar volgens de Vogelbalans van 2021, samengesteld door Sovon, doen die het inmiddels weer redelijk goed. Hier spreekt de Vogelbescherming van een succesverhaal. Meer moerasgebieden zijn aangelegd, en bepaalde populaties zijn weer aangesterkt.

Menselijk handelen is echter ook de oorzaak van de afname van andere soorten. Een grote oorzaak is het stikstofprobleem. Bosvogels zijn doorgaans redelijk weerbaar, zeker aangezien bosgebieden volgens de Vogelbescherming de laatste jaren beter worden verzorgd. Er zijn echter ook aanwijzingen dat stikstof de “kwaliteit en kwantiteit” van het eten beïnvloedt en kan leiden tot schadelijke monocultuur, ofwel een lage diversiteit van planten en dieren die doorgaans van essentieel belang zijn voor de levensvatbaarheid van een ecosysteem.

Voor de vogels aan de kust is klimaatverandering de meest bedreigende factor. De meer intense zomerstormen en periodes van droogte zorgen er niet alleen voor dat er minder vogels in die gebieden leven, maar ook dat het broeden minder goed gaat dan voorheen. Een dubbele klap voor de vogelpopulatie in Nederland dus. Voor roofvogels blijft de grootste bedreiging de mens zelf. Tientallen roofvogels worden jaarlijks afgeschoten of vergiftigd. Zo nemen de populaties van torenvalken en boomvalken al decennia af.

28 maart 2022 |
L Pauw
Student minor Journalistiek en Nieuwe Media (2021-2022)