Alle rode potloodjes zijn weer opgeruimd en de stemmen zijn geteld. De uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen is opmerkelijk, maar niet geheel onverwacht. De lokale partijen werden de grootste.
Gezamenlijk hebben de lokale partijen de meeste stemmen gekregen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2022. Ten opzichte van vier jaar geleden, toen ze ook al de grootste werden, groeien ze met bijna 25 procent.
De gemeenteraadsverkiezingen worden, net als de landelijke verkiezingen, om de vier jaar gehouden in alle gemeenten. Er werd dit jaar in 332 gemeenten gestemd. Normaal gesproken worden de verkiezingen op één dag gehouden, maar dit jaar waren sommige stembureaus ook op de twee voorgaande dagen geopend. Dat gebeurde ook al met de landelijke verkiezingen in 2020, om wegens corona de drukte op de stemlocaties te verminderen.
Van de ruim 8.200 zetels die verdeeld over alle Nederlandse gemeenten gehaald kunnen worden, winnen de lokale partijen in 2022 er meer dan 3.400, oftewel 42 procent. In 2018 haalden de lokale partijen ongeveer een derde van de stemmen. Al bijna twee decennia blijft de populariteit van lokale partijen toenemen. Hoe kan dat?
Andrea (66) stemde ook lokaal, in de gemeente Delft. Volgens haar zijn lokale partijen betere vertegenwoordigers op gemeentelijk niveau. ‘Ik denk dat een lokale partij beter de belangen behartigt van een gemeente dan een landelijke partij,’ aldus Andrea, ‘die hebben toch meer hun voelsprieten richting de landelijke politiek.’
Met het imago van de landelijke politiek gaat het sowieso niet zo goed. Al steeg de tevredenheid met de politiek in Den Haag tijdens het eerste jaar van de coronapandemie naar een hoogtepunt van 75 procent, kelderde die tevredenheid het afgelopen jaar naar 38 procent. De reden?
De toeslagenaffaire en de gasboringen in Groningen zijn de grote boosdoeners, concludeert I&O Research uit onderzoek naar politiek vertrouwen. De misstappen van het kabinet op kwesties die de kwetsbaren van de samenleving raakten, waren uiteindelijk funest voor hun imago. En niet alleen op landelijk niveau.
Ook de tevredenheid met het gemeentebestuur nam afgelopen jaar af, maar een stuk minder hard: van 82 naar 67 procent. En die marge is precies waar de lokale partijen hun slag konden slaan.
“Door de teleurstellingen in de landelijke politiek gaan mensen verder kijken“
Andrea (66) uit Delft, stemt lokaal
De zetels die de lokale partijen wonnen, werden afgesnoept van alle andere, landelijke partijen. De verschuivingen ten opzichte van elkaar zijn echter niet zo groot. CDA en VVD hebben, net als in 2018, de tweede en derde plek ingenomen, maar met minder stemmen dan vier jaar geleden.
Beide partijen liepen in de periode voor de verkiezingen imagoschade op. De VVD ging door het stof wegens de kindertoeslagenaffaire en het CDA verloor met veel commotie de populaire Pieter Omtzigt. Andrea: ‘Door de teleurstellingen in de landelijke politiek gaan mensen verder kijken. Als we wel een andere keuze hebben, dan maken we die ook.’
De lokalen zijn dan wel populair in het land, de verkiezingen zelf niet zozeer. Dit jaar kwam slechts 50,4 procent van de kiesgerechtigden naar de stembus. Dat is bijna 4 procent minder dan de opkomst in 2018. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen is nog nooit zo laag geweest.
Vooral in dichtbevolkte gemeenten en in de grote steden kwamen minder mensen stemmen dan vier jaar geleden. In Rotterdam werd het minst gestemd: slechts 39 procent van de kiesgerechtigden kwam naar het stembureau. Maar ook op het platteland, waar relatief aan de stad de opkomst meestal hoger is, gingen minder mensen naar de stembus.
Volgens minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken is de reden voor de lage opkomst van dit jaar nog onduidelijk. Hij noemt het wel heel belangrijk om te achterhalen ‘wat de oorzaken van de lage opkomst zijn’.
SP-leider Marijnissen maakt zich grote zorgen over de lage opkomst, vertelt ze aan NOS. ‘Het wantrouwen in de politiek zit heel diep,’ zegt ze op de avond van de verkiezingsuitslag. ‘Er zijn vergeten buurten in Nederland. We moeten niet wegkijken van de reële problemen van mensen. Misschien hebben we dat te lang gedaan.’