Datavisualisatie
Onze gezonde doelen zijn nog ver weg: Nederlanders zijn te dik en blijven roken, maar minderen alcohol
28 maart 2022
Arend Viëtor
Student minor Journalistiek & Nieuwe Media (2021/2022)
Een op de twee Nederlanders heeft overgewicht. Foto: Pexels (CC0).

De gezondheid van Nederlanders verbeterde nauwelijks in de afgelopen jaren. De helft van de bevolking heeft overgewicht, twintig procent van de Nederlanders rookt en een op de twaalf volwassenen is een zware drinker. De doelstellingen van de overheid om Nederland gezonder te maken, zijn nog lang niet in zicht, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De tegenvallende resultaten vragen waarschijnlijk om een bredere kijk naar maatregelen.

In 2018 sloot de Rijksoverheid samen met zo’n zeventig maatschappelijke organisaties het Nationaal Preventieakkoord. Overgewicht, roken en drinken zijn daarin de drie onderdelen die aangepakt moeten worden. Met voorlichting, prijsprikkels en het verbieden van reclames en stuntprijzen, hopen de betrokken organisaties in 2040 concrete doelen te bereiken, zoals een halfvering van de obesitas patiënten, een rookvrije generatie en geen alcoholgebruik meer onder de 18 jaar. Vier jaar later lijken de meeste ambities te hoog gegrepen, alleen de daling van alcoholgebruik ligt op koers.

‘Als je heel erg inzet op “u moet anders gaan eten”, praat je iemand een schuldgevoel aan. Zo’n schuldgevoel is ook slecht voor iemands gezondheid.’

Evelien de Hoop, Universitair docent gezondheid en duurzaamheid aan de Vrije Universiteit

Overgewicht

Het aantal Nederlanders met overgewicht daalde sinds 2018 nauwelijks, van 50,2% naar precies 50%. Als de daling van afgelopen vier jaar niet versnelt, is ook in 2040 bijna nog steeds de helft van de Nederlanders te zwaar. De doelen uit het preventieakkoord liggen veel lager: de overheid streeft naar overgewicht onder maximaal 38% van de bevolking in 2040.

Universitair docent gezondheid en duurzaamheid Evelien de Hoop vindt dat de overheid een aspect vergeet in het preventieakkoord: het belang van sociale welvaart voor een gezonder leven. 'Als je kijkt wie er overgewicht hebben, dan zie je dat dat veel meer voorkomt onder mensen met een lage sociaal-economische status. Voor rijke hoogopgeleiden is het veel makkelijker om gezond te eten en te bewegen.'

De Hoop vindt dat het aanpakken van de sociaal-economische ongelijkheid in het land onderdeel zou moeten worden van het preventieakkoord. Nu ligt de nadruk nog te veel op gedragsverandering. 'Als je heel erg inzet op "u moet anders gaan eten", praat je iemand een schuldgevoel aan. Zo'n schuldgevoel is ook slecht voor iemands gezondheid.'

Roken en alcohol

Ook de daling van het aantal rokers gaat langzamer dan de overheid hoopte. Als de daling van de afgelopen vier jaar niet versnelt, rookt in 2040 ongeveer een op de tien Nederlanders nog steeds. Het streven uit het preventieakkoord lag bij een op de twintig, twee keer zo laag.

Een positiever beeld geven de cijfers van het alcoholgebruik. Het aantal zware drinkers nam sinds 2018 af met zelfs iets meer dan gehoopt, van 9 naar 8,3 procent. Als deze daling zich de komende jaren doorzet, doen we het in 2040 één procentpunt beter dan de doelstelling.

Extra maatregelen

De acties van de overheid en de inzet van maatschappelijke organisaties uit het preventieakkoord lijken tot nu toe dus niet succesvol genoeg. Toch is er wel een aantal maatregelen getroffen. Begin 2020 gingen de accijns op tabak omhoog, schoolterreinen zijn in datzelfde jaar rookvrij gemaakt en sinds vorig jaar mogen stuntaanbiedingen op alcohol niet meer. In de toekomst wil dit kabinet ook een suikertaks invoeren. De Hoop vindt dit goede stappen, maar is van mening dat er veel bredere problemen ten grondslag liggen aan de gezondheidsproblemen. 'Mensen gaan pas gezonder leven als ze een stabiele levensbasis hebben. En de laatste jaren is die basis voor veel mensen onzekerder geworden, door bijvoorbeeld de wooncrisis of het toenemende aantal tijdelijke contracten en meer stress onder jongeren.'

'De stabiele levensbasis die mensen nodig hebben om gezond te leven, is de laatste jaren onzekerder geworden.'

Evelien de Hoop, Universitair docent gezondheid en duurzaamheid aan de Vrije Universiteit

Of de nu voorgenomen maatregelen uiteindelijk voor de sterke daling kunnen zorgen die de overheid voor ogen heeft, is dus nog maar de vraag. Ook ons omringende landen strijden met maar weinig succes tegen overgewicht. In alle landen van de Europese Unie is nog steeds een groot deel van de bevolking te zwaar.

Obesitas en overgewicht zijn na roken de belangrijkste oorzaak van ziekten. Bijvoorbeeld hartfalen, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 komen in veel gevallen voort uit overgewicht. Naast dat mensen minder lang leven (obesitaspatiënten leven drie jaar korter dan gemiddeld), zorgt een zwaarder Nederland ook voor hogere maatschappelijke kosten. Daarom willen veel landen overgewicht aanpakken.

28 maart 2022 |
Arend Viëtor
Student minor Journalistiek & Nieuwe Media (2021/2022)