Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne is er een ongekende vluchtelingenstroom op gang gekomen. Nederland biedt nu zo’n 18.000 vluchtelingen een veilige haven, maar in de komende weken kan dit aantal tot wel honderdduizend vluchtelingen oplopen. Dit leidt tot veel zorgen bij gemeentes, die de opvang van de vluchtelingen moeten faciliteren. Een klein lichtpuntje tussen de zorgelijke ontwikkelingen: inmiddels hebben meer dan 25.000 Nederlandse gezinnen zich aangemeld als gastgezin.
In totaal hebben al ruim vier miljoen Oekraïners sinds het begin van de oorlog op 24 februari hun thuisland verlaten. Het grootste deel van deze mensen vlucht naar Polen of een ander buurland. Via deze landen worden vluchtelingen over EU-landen verspreid. Dit leidt tot de snelst groeiende vluchtelingenstroom in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Ondanks deze enorme aantallen is de Europese Unie solidair met de gevluchte Oekraïners: Brussel wil de vluchtelingen een ’tijdelijke beschermingsstatus’ geven, waardoor klassieke asielprocedures achterwege kunnen blijven.
Een kleiner deel van de gevluchte Oekraïners wijkt uit naar Rusland en Belarus. Mogelijk komen zij via de door Rusland voorgestelde corridors uit zwaar getroffen steden, zoals Kyiv en Charkiv, in deze landen terecht. Omdat de corridors alleen naar Rusland en Belarus leiden is vluchten naar een EU-land voor deze mensen geen optie. Dit leidde eerder al tot woedende reacties van Westerse leiders. “Ik ken niet veel Oekraïners die hun toevlucht willen zoeken in Rusland”, zei de Franse president Macron in de Franse media.
Vluchtelingen in Nederland
Zodra Oekraïense vluchtelingen in Nederland aankomen hebben zij dankzij de tijdelijke beschermingsstatus direct het recht op onderkomen, sociale bijstand, financiële ondersteuning en medische hulp. Op allerlei plekken worden slaapplaatsen ingericht: leegstaande kantoren, hotels, vakantieparken, en grote zalen, zoals de Jaarbeurs in Utrecht. De opvang van de vluchtelingen wordt gecoördineerd door de 25 veiligheidsregio's. Welke gemeente hoeveel vluchtelingen op moet vangen wordt evenredig op grote van de gemeente verdeeld. Onderstaande kaart geeft de verdeling van 2021 weer. Deze kaart geeft een indicatie van de verdeling per provincie aan, maar de aantallen zullen dit jaar vanzelfsprekend een stuk hoger zijn.
Meerdere gemeentes hebben aangegeven de stroom vluchtelingen maar moeilijk aan te kunnen. Het kabinet speelt hierom met het idee om speciale vluchtelingendorpen voor Oekraïners in te richten. Er kwam echter direct al veel kritiek op dit plan, omdat het de integratie van Oekraïners in Nederland in de weg zou staan. Ook zijn er nog geen locaties voor deze vluchtelingendorpen in beeld.
Een andere oplossing voor het gebrek aan onderdak is het onderbrengen van vluchtelingen bij gastgezinnen. Hiervoor hebben al meer dan 25.000 gezinnen zich aangemeld bij stichting Takecarebnb. Deze stichting controleert de geschiktheid van de gastgezinnen. Wie een Oekraïense vluchteling onderdak wil bieden moet namelijk aan een aantal eisen voldoen: een vluchteling mag niet op de bank liggen en er moet een ruimte vrij zijn waar een deur dicht kan. Ook vinden er eerst kennismakingsgesprekken plaats.
Wietske Bakker voldoet aan deze eisen, en overweegt zelf vluchtelingen in huis te nemen. "Het is natuurlijk best een grote stap om een wildvreemde over de vloer te hebben, maar de situatie daar is echt nijpend." De vluchtelingen zouden tijdelijk bij Bakker in het tuinhuis kunnen verblijven, dat normaal als logeerkamer fungeert. Veel hangt af van mogelijke financiële tegemoetkomingen van de overheid. Op dit moment krijgen Oekraïners die in een gastgezin opgevangen worden 135 euro per week, maar voorlopig wel voor slechts drie maanden. "En ik verwacht toch echt wel dat de opvang voor langer dan drie maanden nodig zal zijn", aldus Bakker.